Çinkuri

ÇİNKURİ (Gürcüce: ჭინკური; okunuşu: “ç’ink’uri”), tarihsel Klarceti bölgesindeki yerleşim yerlerinden biridir. Günümüzde Artvin ilinin Borçka ilçesinde yer alır. Adı 1925’te Çukur olarak değiştirilmiştir.

Çinkuri, Borçka kasabasının yaklaşık 13 km kuzeyinde, Çoruh vadisinin sağ yakasında yer alır. Çevresinde Zedubani, Kintshureti, Klaskuri ve Şubani köyleri yer alır. Çinkuri sonradan Körşıköy’ün (Heba) mahallesine dönüştürülmüştür.

KÖYÜN ADI
Çinkuri, köyün bilinen en eski adıdır. Türkçeye Çinkur (چنقور) olarak girmiştir (1:119). 93 Harbi’nde (1877-1878) Artvin bölgesini ele geçirmiş olan Ruslar ise, 1886 yılındaki nüfus sayımında köyün adını Gürcücesine benzer biçimde Çinkuri (Чинкури) olarak kaydetmiştir (2). 1922 nüfus cetvelinde Maradidi nahiyesinin bir köyü olarak Çinkur (چنقور) biçiminde geçtiği anlaşılan bu ad sehven Çenkavur olarak okunmuştur (3).

Çinkuri (ჭინკური) adı, Gürcüce “çinka” (ჭინკა) kelimesinden türemiş olabilir. Çinka ise, Gürcü mitolojisinde geceleri ormanda ortaya çıkan küçük yaratıkların adıdır. Bu kelime Gürcücede “haylaz”, “yaramaz” gibi anlamlarda da kullanılır. Örneğin “çinka biçi” (ჭინკა ბიჭი) haylaz çocuk demektir. Çinka kelimesinden türemiş olması halinde Çinkuri, “çinkaya özgü” anlamına gelir.

DEMOGRAFİ
Çinkuri köyünün görece erken döneme ait nüfusu, Rusların tespiti üzerinden verilebilir. 1886 yılında yapılan bu tespite göre Çinkuri’de 21 hanede 80 kişi yaşıyordu. Köyün nüfusunun tamamı Gürcülerden oluşuyordu. Çinkuri bu tarihte Batum sancağına (okrug) bağlı Gonio kazasının (uçastok) Şubani nahiyesinin köylerinden biriydi (2; 4:54). Beş köyden oluşan nahiyenin toplam nüfusu 1.171 kişiden oluşuyor ve Çinkuri bu nüfusunun sadece % 7’si kadarını barındırıyordu. Bu tarihte hane başına ortalama yaklaşık 4 kişi düşmesi, ailelerin küçük bir nüfusa sahip olduğunu göstermektedir.

Çinkuri’nin 1921’de Türkiye’ye bırakılmasının ardından, 1922 yılında yapılan ilk nüfus tespitinde köyde 12 hanede, 24’ü kadı ve 29’u erkek olmak üzere 53 kişi yaşıyordu. Nüfusun tamamı Gürcü olarak kaydedilmiştir (3). 1886 yılı verilerine göre bile köyün nüfusunun azalmış olması, Rus idaresi sırasında köyden Osmanlı ülkesine göç olduğunu göstermektedir. Bu tarihte hane başına düşen ortalama nüfusta da önemli bir değişiklik olmamıştır. Dört yıl sonra, 1926 yılında yapılan nüfus sayımında ise Çinkuri’nin nüfusu biraz artış göstermiştir. Köydeki hane sayısı bir artışla 13’e çıkmış, köyün nüfusu da 53 kişiden 61 kişiye (33’ü erkek ve 28’i kadın) yükselmiştir (5:144).

TARİHÇE
Tarihsel Tao-Klarceti’nin bir parçası olan Klarceti bölgesinde yer alan Çinkuri’nin kuruluşu hakkında bilgi yoktur. Köyde Çinkuri’nin tarihine ışık tutacak tarihsel kalıntılar da tespit edilmemiştir. Bununla birlikte köyün Gürcüce bir ad taşıması, buranın Osmanlı döneminden önce de bir yerleşme olduğunu göstermektedir. Osmanlılar ise Çinkuri’yi 16. yüzyılın ilk yarısında Gürcü yönetiminden ele geçirmiştir.

Çinkuri, yaklaşık üç yüz yıl Osmanlı yönetiminde kaldıktan sonra, 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı’nda Çarlık Rusyası’nın eline geçti. Bu savaştan yaklaşık sekiz yıl sonra, 1886 yılında Rusların yaptığı nüfus sayımına göre Çinkuri Batum oblastı içinde Batum sancağının (okrug) Gonio kazasına (uçastok) bağlı bir köydü. Bu tarihte Gonio kazasına bağlı Şubani nahiyesinde yer alıyordu (2).

Çinkuri, Birinci Dünya Savaşı’nın sonlarına doğru Rus ordusunun bölgeden çekilmesinin ardından bir sürebağımsız olan Gürcistan sınırları içinde kaldı. 1921’de Kızıl Ordu’nun Gürcistan’ı işgal etmesinin ardından Ankara Hükümeti’nin 16 Mart 1921’de Sovyet Rusya’yla imzaladığı Moskova Antlaşması’yla Türkiye’ye bırakıldı (6:II.41).

Çinkuri, Türkiye’ye sınırları içinde kalmasından bir yıl sonra, 1922 tarihli nüfus cetveline göre Artvin vilayetinin Borçka kazasına bağlı Maradidi nahiyesi sınırları içinde yer alıyordu (3). Çinkuri’nin adı 1925’te Çukur olarak değiştirildi. Köye bu adın ses benzerliği nedeniyle verildiği anlaşılmaktadır. Şavşeti bölgesindeki Çihori köyünün adı da ses benzerliğinden dolayı Çukur olarak değiştirilmiştir. Bununla birlikte Çinkur adı halk arasında bugün de kullanılmaktadır. 1928 tarihli köy listesinde Çukur olarak geçen köy, 1933’te Çinkur olarak yazılmıştır (7:89; 8:175). Çinkuri (Çukur) bu tarihten sonra Karşıköy’ün (Heba) mahallesine dönüştürülmüştür.

KAYNAKÇA:
1. ^ Muvahhid Zeki, Artvin Vilayeti Hakkında Malumat-ı Umumiye (Osmanlıca), 1927.
2.^ “Gonio kazası (1886 Yılı)” (Rusça).
3. ^ Nurşen, Gök, Artvin Livası’nın Anavatan’a Katılışı Sırasındaki Durumuna İlişkin Belgeler”, Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, Sayı: 41, Mayıs 2008, s. 89-104.
4. ^ Roland Topçişvili- İnga Ğutidze, XIX. Yüzyıl ve XX. Yüzyıl Başlarındaki Rus Belgelerinde Şavşeti ve Klarceti Yer Adları (Gürcüce-Türkçe-İngilizce), Tiflis, 2019.
5. ^ Muvahhid Zeki, Artvin Vilayeti Hakkında Malumat-ı Umumiye, İstanbul, 2010 (Birinci basım1927).
6. ^ Mustafa Kemal Atatürk, Nutuk, İstanbul, 1934, 2. cilt.
7. ^ Son Teşkilat-i Mülkiyede Köylerimizin Adları (Osmanlıca), İstanbul, 1928.
8. ^ Köylerimiz, (Yayımlayan) Dahiliye Vekaleti, İstanbul, 1933.