Cinali

CİNALİ (Gürcüce: ჯინალი; okunuşu; “cinali”), tarihsel Şavşeti bölgesindeki yerleşim yerlerinden biridir. Bugün Artvin ilinin Şavşat ilçesinde yer alır. Köyün adı 1925’te Ilıca olarak değiştirilmiştir.

Arsiani Dağlarının eteklerinde yer alan Cinali, Şavşat kentinin kuzeyinde yer alır. Kente 45 km uzaklıktadır. Hemen yakının Mikeleti (Çermik) ve Kvirala (Demirkapı) adlı köyler bulunmaktadır.

KÖYÜN ADI
Cinali, köyün en eski adı olarak bilinir. Cinali adının Cnali’den değişime uğradığı tahmin edilmektedir (1:10). Bu yer adı Türkçeye Cnal (جنال) ve Cinal biçiminde girmiştir (2:161; 3:86). Rus idaresi köyün adı Cinal (Джинал) olarak kaydetmiştir (4).

Cnali ya da Cinali’nin kökeni ve anlamı konusunda bilgi yoktur. Bununla birlikte Cinali’nin bir Gürcü yerleşmesi olduğu bugünkü mevki adlarından da anlaşılmaktadır. Cinali Türkçe bir yer adı olmadığı için 1925’te Ilıca (daha sonra Ilıcaköy) olarak değiştirilmiştir (5:188).

MEVKİ ADLARI
Deduleti (დედულეთი), Satibeti (სათიბეთი), Ortskaroti (ორწყაროთი), Bakati (ბაკათი), Kapari (ყაფარი), Çunta (ჭუნთა), Zigela (ზიგელა), Satsutslie (საწუწლიე), Satokie (სათოკიე), Ğeledziri (ღელეძირი), Abriki (აბრიკი), Siskolati (სისყოლათი), Nakapi (ნაკაფი), Satani (სათანი), Laguneti (ლაგუნეთი), Zakareti (ზაქარეთი), Didğele (დიდღელე), Manaskiri (მანასკირი), Basaura (ბასაურა), Kurela (ყურელა).
Kaynak:  2015 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (Gürcüce), Tiflis, 2016.

DEMOGRAFİ
Cinali’nin görece erken tarihli nüfusu 1886 tarihli Rus nüfus sayımı üzerinden verilebilir. Bu tarihte köyde 664 kişi yaşıyordu. Bu nüfusun % 21,5 (143 kişi) Gürcüler, % (78,5’i (521 kişi) Türklerden oluşuyordu (4). Tarihsel olarak bir Gürcü köyü olan Cinali’nin demografik yapısının büyük ölçüde değiştiği ya da Gürcülerin büyük bir kısmının zamanla Türkleştiği söylenebilir.

Cinali’nin Türkiye sınırları için kalmasından bir yıl sonra, 1922 yılında yapılan nüfus tespitine göre köyde 175 hanede 1.156 kişi yaşıyordu. Bu nüfusun tamamı Türk olarak kaydedilmiştir (6). Nüfusun bu kadar artması ve Gürcü nüfusunun kayıtlara yansımaması açıklanmaya muhtaçtır. Bununla birlikte belli başlı kaynaklarda bu konuda bilgi bulunmamaktadır. Dört yıl sonra yapılan tespite göre köyde hane sayısı 178’e, nüfus da 1.229 kişiye yükselmiştir (5:188). 1935 yılına gelindiğinde Cinali’nin nüfusu 1.405 kişiden oluşuyordu. Köyde günümüzde yaklaşık 450 kişi yaşamaktadır.

TARİHÇE
Tarihsel Şavşeti bölgesinde yer alan Cinali’nin kuruluşu hakkında bilgi yoktur. Bir gözetleme kulesi temelini andıran kayadaki bir çukurun dışında köyde tarihsel bir yapı kalıntısı bulunmadığı için bir varsayımda bulunmak da mümkün değildir. Şavşeti’nin de içinde yer aldığı Tao-Klarceti Gürcülerin yönetimindeyken 16. yüzyılda Osmanlıların eline geçti. Uzun süre Osmanlı yönetiminde kalan köy, 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı’nda Rusların eline geçti. Rus idaresinde Cinali Artvin sancağının (okrug) Şavşat-İmerjevi kazasının (uçastok) bağlıydı. Bu kazaya bağlı Garkloba nahiyesinin (сельское общество: kırsal topluluk) sınırları içinde kalıyordu (4). Rus idaresinde köy Zakarieti (ზაქარიეთი), Kaidze (კაიძე), Kurela (კურელა), Laguneti (ლაგუნეთი) ve Çihta (ჩიხთა) mahallelerinden oluşuyordu.

Cinali, Birinci Dünya Savaşı sonlarında Rus ordusunun bölgeden çekilmesinin ardından bir süre bağımsız Gürcistan’ın sınırları içinde kaldı. Kızıl Ordu’nun Gürcistan’ı işgal etmesinin  ardından, 1921’de Ankara Hükümeti ile Sovyet Rusya arasında imzalanan Moskova Antlaşması’yla Türkiye’ye bırakıldı (7:II.41). Başlangıçta Şavşat ilçesinin Merya nahiyesine bağlıydı. Merya nahiye olmaktan çıkarılınca doğrudan Şavşat ilçesine bağlandı.

Termal sulara gitmek İmerhevlilerin hayatında “ziyaret”lerden sonra ikinci yere sahiptir. Tetraketi’den Garkloba’nın ilerisinde, çok sayıda sıcak suyun bulunduğu Mikeleti ile “maden suyu” dedikleri soğuk suların olduğu Gigieti’ye gidiyorlar. Mikeleti’de ağrılarını, Gigieti’de romatizmayı tedavi ediyorlar. Termal sular Cinali’de de bulunmaktadır. Buraya Acara’dan da gelenler var. Ben Cinali’den dönen atlı gruplarla karşılaştım. Atların sırtındakilerin çoğu bir-iki akrabasının eşliğinde gelen kadınlardı.
Kaynak: Niko Mari, Şavşeti ve Klarceti Gezi Günlükleri, Batum, 2015 (Birinci basım: 1911, Petersburg, Rusça), s. 225-226.

TARİHSEL YAPILAR
Cinali’de bilinen tek tarihsel yapı, günümüze muhtemel temeli kalan gözetleme kulesidir. Bu yapının izleri Laguneti mahallesinde bir kayada dairesel küçük bir çukurdaki bulunmaktadır. 1,6 metre çapında ve 1,5 metre derinliğinde olan bu çukurda harçlı duvar kalıntıları vardır. Köylülerin verdiği bilgiye göre burası eski bir gözetleme noktasıdır. Bu kalıntı belli başlı eski kaynaklarda yer almamıştır (8:27).

KAYNAKÇA:
1. ^ Roland Topçişvili- İnga Ğutidze, XIX. Yüzyıl ve XX. Yüzyıl Başlarındaki Rus Belgelerinde Şavşeti ve Klarceti Yer Adları (Gürcüce-Türkçe-İngilizce), 2019, Tiflis.
2. ^ Muvahhid Zeki, Artvin Vilayeti Hakkında Malumat-ı Umumiye, 1927.
3. ^ Taner Artvinli, Artvin Yer Adları Sözlüğü, İstanbul, 2013.
4. ^ “Şavşet-İmerhevi kazası (1886 Yılı)” (Rusça).
5. ^ Muvahhid Zeki, Artvin Vilayeti Hakkında Malumat-ı Umumiye, 2010 (Birinci baskı 1927).
6. ^ Nurşen Gök, “Artvin Livası’nın Anavatan’a Katılışı Sırasındaki Durumuna İlişkin Belgeler”, Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, Sayı: 41, Mayıs 2008, s. 89-104.
7. ^ Mustafa Kemal Atatürk, Nutuk, İstanbul, 1934, 2 cilt.
8. ^ 2015 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (Gürcüce), Tiflis, 2016.