Şubani

ŞUBANİ – Tarihsel Klarceti bölgesindeki yerleşimlerden biridir. Günümüzde Orta Mahalle adıyla Artvin ilinin Borçka ilçesine bağlı Karşıköy’ün bir mahallesidir.

Etimoloji: Gürcüce bir yer adı olan Şubani (შუბანი), “şua” (შუა)  ve ubani (უბანი)  kelimelerinden oluşur. “Orta mahalle” veya “orta köy” anlamına Şua-ubani (შუა-უბანი), değişime uğrayıp Şubani’ye dönüşmüştür. Bu yer adı Türkçeye Şuban şeklinde girmiştir. Nitekim 1835 tarihli Osmanlı nüfus defteri ile Artvin vilayeti hakkında 1927 tarihli Osmanlıca yayında Şuban (شوبان) olarak geçer. Köyün adı, 1925 yılında Türkçeye  çevrilip Ortaköy olarak değiştirilmiştir (21:164; 25:1927:119).

Tarihçe: Şubani köyünün yer aldığı Klarceti, orta çağda Gürcistan’ı oluşturan bölgelerden biridir. Nitekim Osmanlılar bu bölgeyi ve köyü 16. yüzyılın ortalarına doğru Gürcülerden ele geçirmiştir. Gürcüce bir ad taşıyor olması buranın Osmanlı döneminden önce de bir yerleşim olduğunu göstermektedir. Şubani Kalesi ile halkın kilise olarak adlandırdığı yapı da bu dönemden kalmış olmalıdır (1:160; 8:19).

Şubani köyü, 1835 tarihli Osmanlı nüfus defterinde Livane sancağının Heba nahiyesine bağlı bir köydü. Sadece erkek nüfusunun tespit edildiği bu tarihte köyde 22 hanede 52 erkek yaşıyordu. Erkek sayısı kadar kadın eklenirse, Şubani köyünün toplam nüfusunun yaklaşık 104 kişiden oluştuğu ortaya çıkar (21:15, 139-140).

Şubani köyü, uzun süre Osmanlı egemenliğinde kaldıktan sonra, 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı’nın ardından imzalanan Berlin Antlaşması uyarınca Osmanlı Devleti tarafından Rusya’ya bırakıldı. Rus idaresinin Şubana (Шубана) şeklinde kaydettiği yerleşim, Batum sancağının Gonio kazasına bağlı Şubani nahiyesinin beş köyünden biriydi. Köydeki 26 hanede, 69’u erkek ve 79’u kadın olmak üzere 139 kişi yaşıyordu. Nüfusun tamamı, Müslüman Gürcü anlamında “Acaralı” olarak kaydedilmiştir. Şubani nahiyesi Zedubani, Kintzureti, Klaskuri, Çinkuri ve Şubani köylerini kapsıyordu. Nahiyenin toplam nüfusu 229 hanede yaşayan 1.171 kişiden oluşuyordu. Bu nahiyenin nüfusun tamamı  da Müslüman Gürcü anlamında “Acaralı” olarak kaydedilmiştir (86: “Batum oblastı” – 1257-1261).

Gürcü tarihli Zakaria Çiçinadze, 1893 yılında bölgede yaptığı araştırma gezisi sırasında Şubani köyünde 30 hane bulunduğunu, Rus idaresi sırasında köyden 20 hanenin Osmanlı ülkesine göç ettiğini yazmıştır (37:149; 38:36).

Şubani köyü, Birinci Dünya Savaşı’nın sonlarında Rusların bölgeden çekilmesinin ardından Gürcistan’ın sınırları içinde kaldı. 7 Mayıs 1920 tarihinde imzalanan Moskova Antlaşması’yla Sovyet Rusya, Artvin sancağını Gürcistan’ın bir parçası olarak tanıdı. Ancak Kızıl Ordu’nun Gürcistan’ı işgali sırasında Sovyet Rusya ile Ankara Hükümeti arasında 16 Mart 1921 tarihinde imzalanan Moskova Antlaşması’yla Şubani köyünü de kapsayan Artvin bölgesi Türkiye’ye bırakıldı (114; 69:489).

Şubani köyü, Artvin livasında 1922 yılında yapılan nüfus tespiti sırasında Borçka kazasının Maradidi nahiyesine bağlıydı. Köyün nüfusu, 49’u kadın ve 68’i erkek olmak üzere,  23 hanede yaşayan 117 kişiden oluşuyordu. Şubani’nin nüfusu bu tarihte de Müslüman Gürcü olarak kaydedilmiştir (22). Şubani veya Şuban Türkçe olmadığı için köyün adı 1925 yılında, Gürcüce adının çevrilmesiyle Ortaköy olarak değiştirilmiştir (25:1927:119). 1928 tarihli Osmanlıca köy listesinde ayrı bir köy olarak geçen Ortaköy, 1935 genel nüfus sayımından önce Karşıköy’e bir mahalle olarak bağlanmıştır (28:78).

Tarihsel yapılar: Şubani’de kalıntıları günümüze ulaşan iki adet tarihsel yapı kalıntısı bulunmaktadır. Bu iki yapı da Gürcü döneminden kalmıştır. Bunlardan biri olan Şubani Kalesi’nde, Gürcülerin geleneksel şarap yapımında kullandığı ve kvevridenilen şarap küpü kalıntısı da bulunmuştur. Diğer kalıntının savunma amaçlı bir yapıya ait olduğu tahmin edilmektedir. Ancak bu yapı halk tarafından kilise olarak adlandırılmaktadır (1:160; 8:19).
*