Nihahi

NİHAHİ – Tarihsel Tao bölgesindeki yerleşimlerden biridir. Günümüzde Yokuşlu adıyla Artvin ilinin Yusufeli ilçesine bağlı bir köydür.

Etimoloji: Gürcüce bir yer adı olan Nihahi (ნიხახი), Türkçeye “Nihah” olarak girmiştir. Nitekim İbn Bibi’nin yazımını 1281’de tamamladığı eserinde köyün adı Nihah (نخاخ) şeklinde yazılmıştır.^[4] 1574 tarihli Osmanlı mufassal defteri ile 1928 tarihli Osmanlıca köy listesinde de Nihah (نخاح) olarak geçer.^[5][6] Bugünkü Tortum kasabasının eski adı da Nihahi’dir ve bu iki yerleşim eski kaynaklarda sıklıkla birbirine karıştırılmıştır.

Tarihçe: Nihahi köyü, orta çağda Gürcistan’ı oluşturan bölgelerden biri olan Tao’da yer alır. Osmanlılar bu bölgeyi ve köyü 16. yüzyılın ortalarında Gürcülerden ele geçirmiştir. Nitekim İbn Bibi 1277-1282 arasında yazdığı eserinde Hah (خاخ), Nihah (نخاخ) ve çevresinden “Gürcü ülkesi” olarak söz etmiştir.^[7] Köyde bulunan Nihahi Kalesi ve yıkılmış olan Nihahi Kilisesi de bu dönemden kalmıştır.

Nihahi köyü, 1574 tarihli ve Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan adlı Osmanlı tahrir defterine göre Pertekrek nahiyesinin köylerinden biriydi. Köyde 65 hane yaşıyordu ve bu nüfusun tamamı Hristiyanlarda oluşuyordu. 1835 yılında ise köy Kiskim sancağına bağlıydı. Nüfusu 27 haneden oluşuyordu. Vergi ve askere alma amacıyla sadece erkek nüfusunun tespit edildiği bu tarihte 17 hanede 38 Müslüman erkek ve 10 hanede 24 Hristiyan erkek yaşıyordu.^[8] Erkek sayısı kadar kadın eklenirse, Nihahi köyünün toplam nüfusunun 124 kişiden oluştuğu ortaya çıkar.

Nihahi, 1928 tarihli köy listesinde Artvin vilayetinin Yusufeli kazasının merkez nahiyesine bağlı bir köydü.^[6] 1935 nüfusu sayımında Erzurum vilayeti içinde aynı idari konuma sahipti ve “Nihah” olarak yazılmış olan köyde 148 kişi yaşıyordu.^[9] Zaman içinde Türkçe Nihah, Nihak, Nikah olarak da yazılmış olan Nihahi “yabancı kökten geldiği” için köyün adı 1959 yılında 7267 sayılı kanunla Yokuşlu olarak değiştirilmiştir.^[10] 1965 genel nüfus sayımında Yokuşlu köyünde 282 kişi yaşıyor ve bu nüfus içinde 81 kişi okuma yazma biliyordu.^[11]

Tarihsel yapılar: Nihahi’de iki önemli tarihsel yapının varlığı bilinmektedir. Bunlardan biri olan Çoruh Nehri kıyısındaki Nihahi Kalesi büyük ölçüde bugüne ulaşmıştır. Diğer tarihsel yapı olan Nihahi Kilisesi ise, 2014 yılında yol çalışması gerekçesiyle yıkılmış, kalan tek duvarı da 2016 yılından önce ortadan kaldırılmıştır.^[12][13]
*