HOHLEVİ (Gürcüce: ხოხლევი; okunuşu: “h’oh’levi”), tarihsel Şavşeti bölgesinin yerleşim yerlerinden biridir. Bugün Artvin iline bağlı Şavşat ilçesinin bir köyüdür. Adı 1959 yılında Çağlıpınar olarak değiştirilmiştir.
İmerhevi vadisinin köylerinden olan Hohlevi, Şavşat‘ın kuzeyindedir. Kasabaya 42 km uzaklıktadır. Çevresinde Agara (Erikli), Manatba (Yeşilce) ve Çihta (Akdamla) adlı köyler bulunmaktadır.
KÖYÜN ADI
Köyün bilinen en eski adı Hohlevi’dir. Gürcüce bir yer adı olan Hohlevi, Türkçeye Hohlev olarak girmiştir (1:139). Gürcüce bazı kaynaklarda Hohleuri (ხოხლეური) biçiminde de geçer (2:294). Buna bağlı olarak köyün adı Türkçede Koklevur biçiminde de yazılmıştır (3). Köyün eski adı geç dönemde Türkçede “Oklavur” biçimini almıştır(4:145; 5).
Hohlevi ya da Hohleuri, Gürcüce “hohla” (ხოხლა) veya “hohli” (ხოხლი) kelimesinden türemiştir ve “taşlı yer” anlamına gelir (6:10). Öte yandan köyde bugün de kullanılan Lomieti (ლომიეთი), Meshieti (მესხიეთი), Didaho (დიდახო), Tkitavi (ტყითავი), Napudzari (ნაფუძარი), Klditavi (კლდითავი), Kvatsiteli (ქვაწითელი) gibi mahalle ve mevki adları, buranın eski bir Gürcü yerleşmesi olduğunu göstermektedir (7:193).
DEMOGRAFİ
Hohlevi köyünün görece erken döneme ait nüfusu, Rus idaresinin 1886 yılında yaptığı tespit üzerinden verilebilir. Ne var ki bu tarihte Hohlevi Tsetileti köyünün bir mahallesi olarak kaydedilmiştir. Tsetileti’de ise, tamamı Gürcülerden oluşan 512 kişi yaşıyordu (8). Rus idaresi sırasında Şavşeti bölgesini gezen Gürcü tarihçi Zakaria Çiçinadze, 1893 yılında, Hohlevi’den 15 hanenin Osmanlı ülkesine göç etmiş olduğunu yazımış, ama köyün nüfusunu vermemiştir (9:140).
Hohlevi, 1921’de Türkiye’ye bırakıldıktan sonra da uzun süre bir mahalle olarak kalmıştır. İlk kez 1960 yılında, adının Çağlıpınar olarak değiştirilmesinden bir yıl sonra, ayrı bir köy olarak kaydedilmiştir. Bu tespitte köyün nüfusu 324 kişiden oluşuyordu (4:75). Bu sayı köyün küçük bir yerleşme olmadığını göstermektedir. Günümüzde ise köyde yaklaşık 70 kişi yaşamaktadır.
TARİHÇE
Hohlevi, tarihsel Gürcistan’ın güneybatı kesimini oluşturan bölgelerden biri olan Şavşeti‘nin köylerinden biridir. Osmanlılar burayı 16. yüzyılda, birleşik Gürcistan Krallığını’nın ardından bu bölgeye hakim olan bir başka Gürcü devleti Samtshe-Saatabago’dan ele geçirdi.
Hohlevi, uzun süre Osmanlı egemenliğinde kaldıktan sonra, 93 Harbi’nde (1877-1878) Rusların eline geçti. Rus idaresinde Hohlevi, Artvin sancağının (okrug) Şavşet-İmerhevi kazasına (uçastok) bağlı Tsetileti (Цетилет) köyünün bir mahallesiydi. Tsetileti ise, bu kazada yer alan Tskalsimeri nahiyesinin dört köyünden biriydi. Hohlevi ayrı bir köyken ise, Lomieti (ლომიეთი) ve Meshieti (მესხიეთი) adlı iki mahalleden oluşuyordu (8; 6:10). Rus idaresi sırasında, 1890’ların başında bölgeyi gezen Gürcü tarihçi Zakaria Çiçinadze Tsetileti’yi İmerhevi’de Gürcücenin konuşulduğu köyler arasında saymıştır (2:294).
Hohlevi, Birinci Dünya Savaşı sonuna doğru bölgede Rus idaresinin sona ermesinin ardından bağımsız Gürcistan’nın sınırları içinde kaldı. Kızıl Ordu’nun Gürcistan’ı işgali sırasında Ankara Hükümeti’nin verdiği ültimatom üzerine Gürcü askerlerinin Artvin bölgesinden çekilmesiyle köy fiilen Türkiye’ye katıldı. 16 Mart 1921’de, Sovyet Rusya ile Ankara Hükümeti arasında imzalanan Moskova Antlaşması’yla da Hohlevi Türkiye’ye bırakıldı (10:II.41).
Hohlevi’nin 1922 yılında Artvin livasında yapılan nüfus tespitinde bir köy olarak geçmemesi, bir mahalle olduğuna işaret etmektedir (11). Sonraki genel nüfus sayımlarında da yer almayan Hohlevi, ilk kez 1960 genel nüfus sayımında “Çağlayanpınar (Oklavur)”, daha sonraki genel nüfus sayımlarında ise “Çağlıpınar (Oklavur)” olarak geçer (4:145). Zaman içinde “Oklavur”a dönüşmüş olan köyün adı 1959 yılında, “yabancı kökten geldiği” için 7267 sayılı kanunla Çağlıpınar olarak değiştirilmiş ve bir mahalle olan yerleşmeye köy statüsü verilmiştir (12:735).
KAYNAKÇA:
1. ^ Taner Artvinli, Artvin Yer Adları Sözlüğü, İstanbul, 2013.
2. ^ Zakaria Çiçinadze, Müslüman Gürcüler ve Gürcistan’daki Köyleri (Gürcüce), Tiflis, 1913.
3. ^ “Çağlıpınar Köyü (Koklevur)” – Şavşat Belediyesi.
4. ^ 1960 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1963.
5. ^ 1980 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1981.
6. ^ Roland Topçişvili- İnga Ğutidze, XIX. Yüzyıl ve XX. Yüzyıl Başlarındaki Rus Belgelerinde Şavşeti ve Klarceti Yer Adları (Gürcüce), Tiflis, 2019.
7. ^ 2015 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (Gürcüce), Tiflis, 2016.
8. ^ “Şavşet-İmerhevi kazası (1886 Yılı)” (Rusça).
9. ^ Zakaria Çiçinadze, Müslüman Gürcülerin Osmanlı Ülkesine Büyük Göçü (Gürcüce), Tiflis, 1912.
10. ^ Mustafa Kemal Atatürk, Nutuk, İstanbul, 1934, 3 cilt.
11. ^ Nurşen Gök, “Artvin Livası’nın Anavatan’a Katılışı Sırasındaki Durumuna İlişkin Belgeler”, Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, Sayı: 41, Mayıs 2008, s. 89-104.
12. ^ Köylerimiz, (Yayımlayan) İçişleri Bakanlığı, Ankara, 1968.
TAO-KLARCETİ 