Taşköprü

TAŞKÖPRÜ – Tarihsel Palakatsio bölgesindeki yerleşim yerlerinden biridir. Günümüzde Kars ilinin Arpaçay ilçesine bağlı bir köydür.

Etimoloji: Taşköprü adı, 1595 tarihli ve Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan adlı Osmanlı mufassal defterinde “Taş Köpri Su” (طاش گوپری صو) şeklinde, bugünkü köyün bulunduğu yerdeki derenin adı olarak geçer. Üzerinde bir taş köprünün bulunması nedeniyle dereye bu adın verildiği tahmin edilmektedir. Söz konusu defterde Taş Köprü adıyla bir köy yer almamış olması, bu yerleşimin daha sonraki bir tarihte ortaya çıkmış olmasıyla ilişkilendirilebilir (41:III:391). Nitekim Çıldır Eyaleti’nin 1694-1732 dönemini kapsayan Osmanlı cebe defterinde de Taş Köprü adı geçmemektedir (62). Bununla birlikte yerleşim merkezinin hemen yanındaki megalit yapı kalıntıları buranın eski bir yerleşim alanı olduğunu göstermektedir. 1595 Osmanlı mufassal defterinde akarsu “Taş Köprü” adıyla kaydedilmişken, buradaki köy başka bir adla deftere yazılmış olabilir (19:85; 41:III:391).

Tarihçe: Taşköprü köyü, Osmanlıların Gürcülerden ele geçirdiği tarihsel Palakatsio bölgesinde yer alır. Bu yerleşim, 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı’nın ardından imzalanan Berlin Antlaşması uyarınca, savaş tazminatı kapsamında Osmanlı Devleti tarafından Rusya’ya bırakıldı. Rus idaresinin 1886 nüfus tespitinde Daş-köpri (Даш-кёпри) adıyla kaydedilmiş olan Taşköprü, Ardahan sancağının Çıldır kazasına bağlı Çala nahiyesinin dokuz köyünden biriydi. Nüfusu, 98’i erkek ve 79’u kadın olmak üzere, 20 hanede yaşayan 177 kişiden oluşuyordu. Köydeki 13 hanede 133 Karapapak, 6 hanede 41 Tür, 1 hanede ise 3 Kürt bulunuyordu (86: “Batum oblastı” – 406).

Taşköprü, 1928 tarihli Osmanlıca köy listesinde Kars vilayetinin Çıldır kazasına bağlı Cala nahiyesinin köylerinden biriydi (28:763). 1940 genel nüfus sayımında aynı idari konuma sahipti ve nüfusu 296 kişiden oluşuyordu (40:351). 1965 genel nüfus sayımında köyün nüfusu 555 kişiye çıkmıştı ve bu nüfus içinde 127 kişi okuma yazma biliyordu (65:357). Köy daha sonra Kars ilinin Arpaçay ilçesine bağlanmıştır.

Tarihsel yapılar: Taşköprü yerleşiminin hemen kuzeyinde, yüksekçe alanda yer alan megalit yapı kalıntısı tamamen harap olmuştur. Buradaki duvarlar toprak seviyesine kadar yıkılmıştır. Doğudaki duvar izi daha belirgin olup üzerinde yer aldığı tepenin dış hattı boyunca uzandığı anlaşılmaktadır. Orta kısımda tamamen yıkılmış olan mezarlar tespit edilmiştir. Bu alanda ortadan kalkmış evlerin izleri de tespit edilmiştir. Ayrıca çömlek parçaları bulunmuştur. Bu yerleşimin buradaki eski köy olması ihtimali bulunmaktadır. 1595 tarihli Osmanlı mufassal defterinde sözü edilen ve köye adını veren köprü de tamamen yıkılmış, dere üzerinde yeni bir köprü yapılmıştır (19:85).
*