Tivasori

TİVASORİ (Gürcüce: თივასორი; okunuşu: “tivasori”), tarihsel Tao bölgesindeki yerleşim yerlerinden biridir. Bugün Artvin iline bağlı Yusufeli ilçesine bağlı bir köydür. Adı 1959 yılında Darıca olarak değiştirilmiştir. Esbeki Manastırı ve Esbeki Kalesi‘nin bulunduğu Esbeki köyü, günümüzde Tivasori’nin bir mahallesidir.

Tivasori, Yusufeli’nin güneydoğusunda yer alır. Bu kasabaya 35 km uzaklıktadır. Oltu ilçesi sınırında bulunan Tivasori’nin çevresinde İşhani (İşhan), Vaşkani (Dağeteği), Kinoposi (Elmadüzü) ve Hosori (Ayvalı) adlı köyler bulunmaktadır.

KÖYÜN ADI
Bugün Darıca adını taşıyan köyün bilinen en eski adı, Tivasori’dir (1:67). Bu yer adı Gürcüceden Türkçeye Tivasor olarak girmiştir. Nitekim 1928 tarihli Osmanlıca köy listesinde, hatalı yazılmasına karşın Tivasor (تواسور) olarak geçer (2:83). 1933 tarihli köy listesindeyse köyün adı, Tivasor yerine Tavasor biçiminde yazılmıştır (3:729).

Tivasori’nin anlamı konusunda kesin bir tespit bulunmamaktadır. Bu yer adı “kuru ot” anlamına gelen Gürcüce “tiva” (თივა) kelimesinde türemiş olabilir.

DEMOGRAFİ
Tivasori’nin görece erken döneme ait nüfusu 1835 yılındaki Osmanlı tespiti üzerinden verilebilir. Osmanlı idaresinin askere alma ve vergi tahsil etme amacıyla gerçekleştirdiği nüfus tahririnde Tivasori’de köyünde 23 hanede 52 erkek tespit edilmiştir. O tarihte Osmanlı idaresi sadece erkek nüfus tespit ediyordu. Köyün toplam nüfusunu bulmak için erkek sayısı kadar kadın eklemek gerekir. Bu durumda Esbeki’nin nüfusunun 104 kişiden oluştuğu ortaya çıkar. Bugün Tivasori köyünün bir mahallesi olan Esbeki köyünün bu tarihteki nüfusu ise, yaklaşık 50 kişiden oluşuyordu (4:I.332).

Bu tarihten yüz yıl sonra, 1935 yılında Tivasori köyünün nüfusu, 414 kişiden oluşuyordu. Bu tarihte Tivasori Esbeki köyünü de kapsıyordu (5:365). Günümüzde köyde yaklaşık 230 kişi yaşamaktadır.

TARİHÇE
Tivasori’nin bugün bir mahallesi olan Esbeki‘de 9-10. yüzyılda inşa edilmiş olan manastır ve kale, buranın çok eski yerleşme olduğunu göstermektedir. Tao kesiminde yer alan Tivasori, Esbeki Manastırı ile Esbeki Kalesi’nin inşa edildiği dönemde Gürcü Krallığı sınırları içinde yer alıyordu. 11. yüzyılda Büyük Selçuklular tarafından ele geçirildi. 13. yüzyılın ikinci yarısından itibaren Gürcü atabeglerin yönettiği Samtshe Atabeyliği sınırları içinde yer aldı. 16. yüzyılın ortasında köyü Osmanlılar ele geçirdi ve Tivasori Erzurum eyaletinin Oltu sancağına bağlandı (4:I.332).

Tivasori, 1835 yılındaki nüfus tahriri sırasında Çıldır Eyaleti’nin Oltu sancağına bağlı bir köydü (4:I.332). 1928 tarihli Osmanlıca köy listesindeyse, Artvin vilayetinin Yusufeli kazasında Erkinis nahiyesine bağlı bir köy olarak geçer (2:83). 1933 yılına gelindiğinde Tivasori ve Yusufeli kazası, Erzurum vilayetinin bağlanmıştı (3:729). 1935 genel nüfus sayımında Tivasori, aynı idari konuma sahipti (3:365). Tivasori / Tivasor adı, “yabancı kökten geldiği” için 1959 yılında 7267 sayılı kanunla köyün adı Darıca olarak değiştirilmiştir (6:166). Bununla birlikte köyün eski adı yeni adıyla birlikte resmî kayıtlarda “Darıca (Tivasor)” biçiminde bir süre daha kullanılmıştır (7).

TARİHSEL YAPILAR
Tivasor köyünde, eskiden ayrı bir köy olan Esbeki mahallesindeki yapıların dışında bir adet tarihsel yapı bulunmaktadır. Tivasori Kilisesi olan bu yapı, Yukarı Mahallede yer alır. Tek nefli bir yapı olan kilisenin çatısı zarar görmüştür. Günümüzde bu yapı samanlık olarak kullanılmaktadır. Kilisenin batı penceresi dekoratif unsurlar taşımaktadır (1:67).

KAYNAKÇA:
1. ^  2016 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (Gürcüce), Tiflis, 2017.
2. ^ Son Teşkilat-i Mülkiyede Köylerimizin Adları (Osmanlıca), İstanbul, 1928. 
3. ^ Köylerimiz, (Yayımlayan) Dahiliye Vekaleti, İstanbul, 1933. 
4. ^ Taner Artvinli, Yusufeli Külliyâtı, İstanbul, 2013, 2 cilt. 
5. ^ 1935 Genel Nüfus Sayımı, İstanbul, 1937. 
6. ^ Köylerimiz, (Yayımlayan) İçişleri Bakanlığı, Ankara, 1968.
7. ^ 1980 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1981.