Tivasori

TİVASORİ – Tarihsel Tao bölgesindeki yerleşimlerden biridir. Günümüzde Darıca adıyla Artvin ilinin Yusufeli ilçesine bağlı bir köydür.

Etimoloji: Tivasori (თივასორი), Gürcü dilinde çayır anlamındaki “tiva” (თივა) ile “sori” (სორი) kelimelerinden oluşur (102). Gürcü coğrafyasında sıkça rastlanan “sori” kelimesi, Ermenicede dere anlamındaki “dzor” (ձոր) kelimesinden değişime uğramış olabilir (126). Bu durumda Tivasori “çayır dere” anlamına gelir. Tivasori Türkçeye Tivasor şeklinde girmiştir. Nitekim 1574 tarihli Osmanlı mufassal defteri ile 1928 Osmanlıca köy listesinde “Tivasor” (تواصور) olarak geçer (9:76; 28:83).

Tarihçe: Tivasori köyünün yer aldığı Tao, Orta Çağ’da Gürcistan’ı oluşturan bölgelerden biriydi. Nitekim Osmanlılar bu bölgeyi 16. yüzyılın ortalarında Gürcü yönetiminden ele geçirmiştir. Bugünkü köyün sınırları içinde 9-10. yüzyılda, Gürcü Krallığı döneminde inşa edilmiş manastır ve kale kalıntıları köyün eski bir yerleşim olduğunu göstermektedir. Benzer yapısal özellikler gösteren Tivasori Kilisesi de bu dönede inşa edilmiş olmalıdır (8:65-67).

Tivasori köyü, 1574 tarihli ve Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan adlı Osmanlı mufassal defterine göre Oltu sancağının Anzavi nahiyesine bağlıydı ve nüfus 90 haneden oluşuyordu. Mevcut hanelerin içinde 84 hane Hristiyan kalmış, 6 hane Müslüman olmuştu. Osmanlı idaresinin askere alma amacıyla sadece erkek nüfusunu tespit ettiği 1835 yılında ise, köyün nüfusu 23 haneye düşmüştü ve köyde 52 erkek tespit edilmişti. Erkek sayısı kadar kadın eklendiğinde köyün toplam nüfusunun 104 kişiden oluştuğu orada çıkar. Bu tarihte Esbek (اسبك) olarak yazılmış olan Esbeki de ayrı bir köy olarak kaydedilmiştir. Bu yerleşimde 8 hanede 25 erkek bulunuyordu. Erkek sayısı kadar kadın eklenince köyün nüfusunun yaklaşık 50 kişiden oluştuğu söylenebilir. Bu tarihte iki köy de Çıldır Eyaleti’nin Oltu sancağına bağlı bulunuyordu (128:237-248).

Tivasori köyü, 1928 tarihli Osmanlıca köy listesinde Artvin vilayetinin Yusufeli kazasına bağlı Erkinis nahiyesinin köylerinden biriydi. Bu tarihte Esbeki de ayrı bir köy olarak yazılmıştır (28:83). 1940 genel nüfus sayımında köy aynı idari konuma sahipti ve nüfusu 331 kişiden oluşuyordu. Fakat Artvin vilayetinin yerini Çoruh vilayeti almıştı (40:252) Tivasori veya Tivasor Türkçe olmadığı işin köyün adı 1959 yılında 7267 sayılı kanunla Darıca olarak değiştirilmiştir (68:166). 1965 genel nüfus sayımına göre Darıca köyünde 447 kişi yaşıyor ve bu nüfus içinde 139 kişi okuma yazma biliyordu (65:89).

Tarihsel yapılar: Bugün Darıca adını taşıyan köyün Yukarı mahallesinde tek nefli bir kilise günümüze ulaşmıştır. Çatı örtüsü zarar görmüş olan kilise, 9-10. yüzyılda inşa edilmiş olan Esbeki Kilisesi ile ortak yapısal özelliklere sahiptir. Kilisedeki tek süsleme, batı cephesindeki pencerenin üst tarafına yerleştirilmiş olan kemerdir. Kilise günümüzde samanlık olarak kullanılmaktadır. Bir dönem ayrı köy olarak kabul edilen Esbeki mahallesindeki Esbeki Kilisesi ile Esbeki Kalesi de günümüzde Darıca köyünün sınırları içinde bulunmaktadır (8:65-67; 2:25, 73).
*