Soliana

SOLİANA (Gürcüce: სოლიანა; okunuşu: “soliana”), tarihsel Klarceti bölgesindeki yerleşmelerden biridir. Bugün Artvin iline bağlı Ardanuç ilçesinin bir köyüdür. Adı 1925 yılında Yaylacık olarak değiştirilmiştir.

Soliana, Ardanuç’un kuzeydoğusunda yer alır. Bu kasabaya 27 km uzaklıktadır. Çevresinde Kontromi (Yolağzı) ve Ustameli (Ustalar) adlı köyler bulunmaktadır.

KÖYÜN ADI
Bugün Yaylacık olarak bilinen yerleşmenin bilinen en eski adı, Soliana’dır (1:101). Gürcüce bir yer adı olan Soliana (სოლიანა), Türkçeye aynı biçimde girmiştir. Nitekim 1835 tarihli Osmanlı nüfus defterinde ve Artvin vilayeti üzerine 1927 tarihli bir yayında Soliana / Solyana (صولیانا) olarak geçer (2:38; 3:115). Rus idaresi de köyü Soliana (Солиана) adıyla kaydetmiştir (4).

Soliana (სოლიანა), kütük yarmada veya kaya parçalamada kullanılan “kama, tıpkı, takoz” demek olan Gürcüce “soli” (სოლი) kelimesinden türemiş bir yer adıdır. Soliani (სოლიანი) veya Soliana (სოლიანა) ise, “kamalı” anlamına gelir. Kamayı andıran kayalıklardan dolayı köye bu ad verilmiş olabilir (5). Öte yandan Soliana’da Maraneti (მარანეთი), Sabgulieti (სანგულიეთი), Zedvake (ზედვაკე), Nadarbazevi (ნადარბაზევი), Bindauri (ბინდაური), Barevani (ბარევანი), Çorianti (ჭორიანთი), Nakervali (ნაქერვალი), Saburte (საბურთე) gibi yer adları da buranın bir Gürcü yerleşmesi olduğunu göstermektedir (1:190).

DEMOGRAFİ
Soliana’nın en erken döneme ait nüfus bilgisi, 1835 tarihli Osmanlı nüfus defteri üzerinden verilebilir.  Osmanlı idaresinin askere alma ve vergi toplama amacıyla yaptığı bu tespit sırasında Soliana’nın küçük bir köy olduğu görülmektedir. Bu sırada köyde 9 hanede 20 erkek yaşıyordu. Osmanlı yönetimi geleneksel olarak sadece erkek nüfusu tespit ediyordu. Erkek sayısı kadar kadın eklenince, Soliana’nın toplam nüfusunun 40 kişiden oluştuğu ortaya çıkar (2:38).

93 Harbi’nin (1877-1878) ardından başlayan Rus idaresi sırasında Karsnia nahiyesinin (сельское общество: kırsal topluluk) beş köyünden biri olan Soliana’da 1886 yılındaki tespite göre 68 kişi yaşıyordu. Nüfus açısından Ustameli köyünün ardından bu nahiyenin ikinci küçük köyüydü. Karsnia nahiyesinin nüfusunun tamamı Gürcülerden oluşuyordu (4).

Gürcistan’ın Artvin bölgesini Türkiye’ye bırakmasından bir yıl sonra, 1922 yılında Artvin livasında yapılan nüfus tespiti sırasında Soliana’nın nüfusu 16 hanede yaşayan 104 kişiden oluşuyordu. Ancak, bir Gürcü köyü olan Soliana’nın nüfusunun tamamı bu tespitte “Türk” olarak yazılmıştır (6).

Soliana’da 1935 genel nüfus sayımında 155 kişi yaşıyordu (7:308). Günümüzde köyün nüfusu yaklaşık 40 kişiden oluşmaktadır.

TARİHÇE
Soliana, tarihsel Gürcistan’ın güneybatı topraklarını oluşturan Klarceti‘nin yerleşim yerlerinden biridir. Köyün bulunduğu Artanuci bölgesini Osmanlılar 1551 yılında Gürcülerden ele geçirdi. Hemen ardından Ardanuç livası kuruldu ve yaklaşık olarak bugünkü Ardanuç ilçesi toprakları Ardanuç nahiyesi adıyla bu livaya bağlandı. Bununla birlikte Soliana’nın adı 1574 tarihli Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan ile 1595 tarihli Defter-i Mufassal-i Liva-i Ardanuç adlı Osmanlı tahrir defterlerinde geçmemektedir. 1835 tarihli nüfus defterinde ise, Soliana görece küçük bir köy olarak kaydedilmiştir (2:35, 38).

Soliana, üç yüz yılı aşkın bir süre Osmanlı egemenliğinde kaldıktan sonra, 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı’nda Rusların eline geçti. Rus idaresinde Artvin sancağının (okrug) Ardanuç kazasına (uçastok) bağlı Karsnia nahiyesinin (сельское общество: kırsal topluluk) beş köyünden biriydi (4).

Soliana, Birinci Dünya Savaşı’nın sonlarında Rus idaresinin sona ermesinden bir süre sonra, bağımsız Gürcistan’ın sınırları içinde kaldı. 1921 yılında, Sovyet Rusya’nın Gürcistan’ı işgali sırasında Ankara Hükümeti, Artvin ve Ardahan bölgelerini boşaltması için Gürcistan hükümetine ültimatom verdi. Gürcistan hükümetinin bu iki bölgeden çekilmesi üzerine Soliana köyü fiilen Türkiye’ye katıldı. 16 Mart 1921’de Sovyet Rusya ile Ankara Hükümeti arasında imzalanan Moskova Antlaşması uyarınca da Türkiye’ye bırakıldı (8:II.41).

Soliana, 1922 yılında Artvin livasında yapılan nüfus tespiti sırasında, “Solyana” adıyla bu livanın merkez kazasına bağlı Ardanuç nahiyesinin bir köyüydü (6). Soliana / Solyana Türkçe olmadığı için köyün adı 1925 yılında “Yaylacık” olarak değiştirildi (9:141). Soliana, 1935 genel nüfus sayımında, Rize ve Artvin vilayetlerinin birleştirilmesiyle kurulmuş olan Çoruh vilayetinin Artvin kazasına bağlı Ardanuç nahiyesinin köylerinden biriydi (7:308). Adının değişmiş olmasına karşın, köyün eski adı yeni adıyla birlikte, “Yaylacık (Solyana)” biçiminde resmi yayınlarda uzun süre kullanılmıştır (10).

TARİHSEL YAPILAR
Soliana köyünün güneyinde bir kayalığın orta bölümünde bir adet mağara bulunmaktadır. Girişindeki duvar kalıntısı, bu mağaranın bir zamanlar kullanıldığını göstermektedir. Özel donanım dışında bugün bu mağaraya ulaşmak mümkün değildir (1:101).

KAYNAKÇA:
1. ^ 2015 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (Gürcüce), Tiflis, 2016. 
2. ^ Klarceti (Gürcüce), Mamia Pağava, Meri Tsintsadze, Maia Baramidze, Malhaz Çoharadze, Tina Şioşvili, Şota Mamuladze, Ramaz Halvaşi, Nugzar Mgeladze, Zaza Şaşikadze, Cemal Karalidze, Batum, 2016. 
3. ^ Muvahhid Zeki, Artvin Vilayeti Hakkında Malumat-ı Umumiye, 1927.
4. ^ “Ardanuç kazası (1886 Yılı)” (Rusça).
5. ^ “სოლი” –  Büyük Gürcüce – İngilizce Sözlük
6. ^ Nurşen Gök, “Artvin Livası’nın Anavatan’a Katılışı Sırasındaki Durumuna İlişkin Belgeler”, Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, Sayı: 41, Mayıs 2008, s. 89-104. 
7. ^ 1935 Genel Nüfus Sayımı, İstanbul, 1937.
8. ^ Mustafa Kemal Atatürk, Nutuk, İstanbul, 1934, 3 cilt.
9. ^ Muvahhid Zeki, Artvin Vilayeti Hakkında Malumat-ı Umumiye, İstanbul, 2010 (Birinci baskı 1927). 
10. ^ 1980 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1981.