Kaşıkçı

KAŞIKÇI (Gürcüce: კაშუხჩი; okunuşu: “k’aşuh’çi”), tarihsel Klarceti bölgesindeki yerleşmelerden biridir. Bugün Artvin ilinin Ardanuç ilçesine bağlı bir köydür.

Kaşıkçı köyü, Ardanuç kasasının doğusunda yer alır. Kasabaya 12 km uzaklıktadır. Çevresinde Hertvisi (Konaklı), Şavgulari (Aşıklar) ve Aharşia (Akarsu) adlı köyler bulunmaktadır.

KÖYÜN ADI
Kaşıkçı köyünün eski adı bilinmemektedir. Osmanlı idaresinin askere alma ve vergi toplama amacıyla 1835 yılında yaptığı nüfus tespiti sırasında adı Kaşıkçı olarak geçer (1:38). Köyün adı, Artvin üzerine 1927 tarihli bir yayında Kaşıkçı (قاشیقچی) ve 1928 tarihli Osmanlıca köy listesinde Kaşukci (قاشوقجی) biçiminde yazılmıştır (2:116; 3:78). Rus idaresi ise, köyü “Kaşuhti” (Кашухти) adıyla kaydetmiştir (4).

Kaşıkçı köyünde Pantaluği (პანტალუღი), Laşeti (ლაშეთი), Çurispiri (ჭურისპირი), Puşni (ფუშნი) gibi yer adları, buranın eski Gürcü yerleşmesi olduğunu göstermektedir (5:186). Fakat köyün eski adı günümüze ulaşmamıştır.

DEMOGRAFİ
Kaşıkçı köyünün görece erken döneme ait nüfusu, Osmanlı idaresinin askere alma ve vergi toplama amacıyla 1835 yılında yaptığı nüfus tespiti üzerinden verilebilir. Bu tarihte köyde 13 hanede 32 erkek tespit edilmiştir. Osmanlı idaresi geleneksel olarak sadece erkek nüfusu tespit ediyordu. Erkek sayısı kadar kadın eklenince, Kaşıkçı’nın nüfusunun yaklaşık 64 kişiden oluştuğu ortaya çıkar (1:38).

Rusların 93 Harbi’nin (1877-1878) ardından Klarceti bölesine hakim olmasından yaklaşık 10 yıl sonra, 1886 yılında yapılan nüfus tespiti sırasında Kaşıkçı köyünde 61 kişi yaşıyordu. Bu nüfusun tamamı “Türk” olarak kaydedilmiştir. Köydeki yer adlarından eski bir Gürcü yerleşmesi olduğu anlaşılan köyün nüfusunun “Türk” olarak kaydedilmesi, demografik yapının değiştiğini veya Müslüman olmuş Gürcülerin bu ad altında kaydedildiğini göstermektedir (4).

Artvin bölgesinin Gürcistan tarafından Türkiye’ye bırakılmasından bir yıl sonra, 1922 yılında Artvin livasında yapılan nüfus tespitine göre Kaşıkçı köyünde 10 hanede 40 kişi yaşıyordu. Bu tespitte de nüfusun tamamı “Türk” diye yazılmıştır (6). 1935 yılına gelindiğinde, köyün nüfusu 122 kişiye yükselmişti (7:220). Bu sürede nüfusun üç katı artmış olması, köye yeni bir nüfusun yerleştirildiği göstermektedir. Günümüzde köyde yaklaşık 35 kişi yaşamaktadır.

TARİHÇE
Kaşıkçı köyü, orta çağda Gürcistan’ı oluşturan bölgelerden biri olan Klarceti‘de yer alır. Bu bölge, erken orta çağdan itibaren Gürcülerin yönetimi altındayken, 16. yüzyılın ortalarında Osmanlı Devleti’nin eline geçti. Erken Osmanlı tahrirlerinde bir köy olarak bu yerleşmenin adı geçmemektedir. Bununla birlikte bu yerleşme, Osmanlı idaresinin askere alma ve vergi toplama amacıyla 1835 yılında yaptığı nüfus tespiti sırasında Kaşıkçı adıyla kaydedilmiştir (1:38).

Kaşıkçı, uzun süre Osmanlı egemenliğinde kaldıktan sonra, 93 Harbi’nin (1877-1878) sonucunda Rusların yönetimine girdi. Rus idaresinin 1886 yılında gerçekleştirdiği nüfus tespiti sırasında, Artvin sancağının (okrug) Ardanuç kazasına (uçastok) bağlıydı. Bu kazada Diagarmiçi nahiyesinin (сельское общество: kırsal topluluk) altı köyünden biri ve nüfus açısından en küçük yerleşmesiydi (4).

Kaşıkçı, Birinci Dünya Savaşı’nın sonuna doğru bölgede Rus idaresinin sona ermesinin ardından bağımsız Gürcistan’ın (1918-1921) sınırları içinde kaldı. Kızıl Ordu’nun Gürcistan’ı işgali sırasında Ankara Hükümeti’nin verdiği ültimatom üzerine Gürcü hükümeti Artvin ve  Ardahan bölgelerinden çekildi. Bunun sonucunda köy fiilen Türkiye’ye katıldı. 16 Mart 1921’de, Sovyet Rusya ile Ankara Hükümeti arasında imzalanan Moskova Antlaşması’yla da Kaşıkçı Türkiye’ye bırakıldı (8:II.41).

Kaşıkçı, 1922 nüfus cetveline göre Artvin livasının (sonra vilayet) Ardanuç nahiyesine bağlıydı. 1935 genel nüfus sayımında ise, Rize ve Artvin vilayetlerinin yerine kurulmuş olan Çoruh vilayetinin Artvin kazasının Ardanuç nahiyesinin bir köyüydü (7:220).

KAYNAKÇA:
1. ^ Klarceti (Gürcüce), Mamia Pağava, Meri Tsintsadze, Maia Baramidze, Malhaz Çoharadze, Tina Şioşvili, Şota Mamuladze, Ramaz Halvaşi, Nugzar Mgeladze, Zaza Şaşikadze, Cemal Karalidze, Batum, 2016. 
2. ^ Muvahhid Zeki, Artvin Vilayeti Hakkında Malumat-ı Umumiye, 1927. 
3. ^ Son Teşkilat-i Mülkiyede Köylerimizin Adları (Osmanlıca), İstanbul, 1928. 
4. ^ “Ardanuç kazası (1886 Yılı)” (Rusça). 
5. ^ 2015 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (Gürcüce), Tiflis, 2016.  
6. ^ Nurşen Gök, “Artvin Livası’nın Anavatan’a Katılışı Sırasındaki Durumuna İlişkin Belgeler”, Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, Sayı: 41, Mayıs 2008, s. 89-104. 
7. ^  1935 Genel Nüfus Sayımı, İstanbul, 1937.
8. ^ Mustafa Kemal Atatürk, Nutuk, İstanbul, 1934, 3 cilt.