Satleli

SATLE (Gürcüce: სათლე; translit.: “satle”), tarihsel Şavşeti bölgesindeki yerleşmelerden biridir. Günümüzde Artvin iline Şavşat kasabasında yer alır ve adı Söğütlü olarak değiştirilmiştir. Satleli olarak da bilinir.^[1]  Türkçeye Satlel olarak yerleşmiştir.^[2-3]

Bu köyün de bulunduğu vadi ve dere de Satleli adını taşıyordu. Dört ana koldan oluşan Satleli Deresi’nin bu kolları Shlobani, Dabetzvrili , Şavketi ve Kuçeni adlarını taşıyordu.^[4]

TARİHÇE
Satle eski bir yerleşim yeriydi. Köyde 9-10. yüzyıllardan kalan kale ve kilise kalıntıları da bunu göstermektedir.^[5] Tao-Klarceti’nin bir parçası olan Satle, 1080’de bütün bölge gibi Büyük Selçuklular tarafından istila edildi. Satle’nin de içinde yer aldığı bölge 16. yüzyılda Osmanlılar tarafından fethedildi ve yöre Çıldır Eyaleti içinde yer aldı. 16-17. yüzyıllarda Satle bu eyaletin Şavşat sancağına bağlı bir köydü.^[6]

Satle, 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı’nda Rusya’nın eline geçti. 1878-1917 arasında bölgeyi elinde tutan Rus kayıtlarına göre Satle Artvin ili (okrug) Şavşat-İmerhevi ilçesi (uçastka) sınırları içinde yer alıyordu. 1907 tarihli Rus kayıtlarına göre köyün nüfusu, dili Gürcüce olan 294 Ermeniden oluşuyordu. Köyün başlıca mahalleleri Cerati ve Zogreti’ydi.^[7] 1918-1921 arasında bağımsız Gürcistan sınırları içinde kalan Satle, 1921’de yeniden Türkiye’ye katıldı.

1922 tarihli nüfus cetveline göre Satle köyünde 64 hanede 334 kişi yaşıyordu.^[8] 1927 nüfus sayımına göre ise köyün nüfusu, 186’sı kadın ve 170’i erkek olmak üzere 356 kişiden oluşuyordu.^[9]

Satle’nin adı 1925’te Söğütlü olarak değiştirildi. Söğütlü daha sonra köy statüsünden çıkarılıp Şavşat kasabasının bir mahallesi haline getirildi.^[10]

Satle’de 9-10. yüzyıllara tarihlenen iki kilise ve kale kalıntıları vardır. Satle Kalesi adını taşıyan kale günümüzde daha çok Şavşat Kalesi olarak bilinir. Bu kiliselerden biri kalenin içinde yer alır.^[11] Cephe duvarları dolgu duvar tekniğinde örülmüş olan kilisenin doğu cephesinde haç motiflerinden oluşan süslemeler yer alır.^[12]

“Satleli’de toplam 60 hane yaşıyor. Köy iki bölümden oluşuyor. Bunlardan ilk bölümünde Gregoryan Ermenilerden 10; Katolik Ermenilerden ise 40 aile yaşamaktadır. İkinci bölümde ise Türkleşmiş Gürcüler yaşıyor. Bu bölümde merhum Abdi Bey Himşiaşvili’nin kocaman iki katlı evi bulunuyor. Ermeniler buraya bugünkü Şavşat beylerinin en yetkini olan Selim Bey’in himayesinde gelip yerleşmişler. Ermeniler, yurtluklarını kullanma bedeli olarak beye iyi para ödüyorlar. Ermenilerin girişimci karakteri bey himayesini iyi değerlendiriyor. Bu nedenle Satleli’nin Rabat’ı tüm Şavşat ticaretini eline almış. Yörenin yönetim merkezi Tsihisdziri’de olmasına rağmen beyin tüccarlarla birliği Satlel’i Şavşat’ın merkezine dönüştürmüş.” Giorgi Kazbegi, Bir Rus Generalinin Günlükleri – Türkiye Gürcistanı’nda Üç Ay, 2019, s. 89.

Kaynakça:
1. ^ Tao-Klarceti – Tarihsel ve Kültürel Anıtlar Kataloğu (Gürcüce), (Editör) Buba Kudava, (Yazarlar) Nestan Bagauri, Zurab Batiaşvili, İrma Beridze, Buba Kudava, Nikoloz Jğenti, Goça Saitidze, Natia Hizanişvili, 2018, Tiflis, s. 163.
2. ^ Muvahhid Zeki, Artvin Vilayeti Hakkında Malumatı Umumiye, 2010, s. 188.
3. ^ Taner Artvinli, Artvin Yer Adları Sözlüğü, 2013, s. 233.
4. ^ Giorgi Kazbegi, Bir Rus Generalinin Günlükleri – Türkiye Gürcistanı’nda Üç Ay, 2019, s. 86.
5. ^ Tao-Klarceti – Tarihsel ve Kültürel Anıtlar Kataloğu (Gürcüce), (Editör) Buba Kudava, (Yazarlar) Nestan Bagauri, Zurab Batiaşvili, İrma Beridze, Buba Kudava, Nikoloz Jğenti, Goça Saitidze, Natia Hizanişvili  2018, Tiflis, s. 163.
6. ^ Defter-i Caba-i Eyalet-i Çıldır (Gürcüce ve Osmanlıca), (Yayıma hazırlayan) Tsisana Abuladze, Tiflis 1979, s. 107-108.
7. ^ Roland Topçişvili- İnga Ğutidze, XIX. Yüzyıl ve XX. Yüzyıl Başlarındaki Rus Belgelerinde Şavşeti ve Klarceti Yer Adları, 2019, Tiflis, s. 44.
8. ^ Taner Artvinli, Artvin Yer Adları Sözlüğü, 2013, s. 233.
9. ^ Muvahhid Zeki, Artvin Vilayeti Hakkında Malumatı Umumiye, 2010, s. 188.
10. ^ Taner Artvinli, Artvin Yer Adları Sözlüğü, 2013, s. 233.
11. ^ Tao-Klarceti – Tarihsel ve Kültürel Anıtlar Kataloğu (Gürcüce), (Editör) Buba Kudava, (Yazarlar) Nestan Bagauri, Zurab Batiaşvili, İrma Beridze, Buba Kudava, Nikoloz Jğenti, Goça Saitidze, Natia Hizanişvili 2018, Tiflis, s. 163, 311.
12. ^ “Satlel Kalesi ve Mezarlığı – Artvin“. Erişim tarihi: 7 Ağustos 2019.

Not: Bu yazı ႧႤႧႰႨ ႾႠႰႨ tarafından Vikipedi için kaleme alınmıştır (7 Ağustos 2019).