YENİ RABAT, tarihsel Klarceti bölgesindeki yerleşmelerden biridir. Bugün Artvin ilinin Ardanuç ilçesinde yer alır. Adı 1925’te Çamlık olarak değiştirilmiştir.
Yeni Rabat bugün, Ardanuç kasabasının güneydoğusunda yer alan ve kasabaya 17 km uzaklıkta bulunan Bulanık (eski adı Longothevi) bir mahallesidir.
ÖYÜN ADI
Yeni Rabat adı 19. yüzyıldan önceki kayıtlarda yer almamaktadır. Köyün daha eski adının Ahaldaba (ახალდაბა) olduğu 1392 tarihli bir kilise beratından anlaşılmaktadır. Bu beratta hem Ardanuç’taki hem de Şavşat’taki Ahaldaba köylerinin adı geçer (1:81). 93 Harbi’nde (1877-1878) bölgeyi ele geçiren Ruslar köyü Enirabat (Энирабат) adıyla kaydetmiştir (2). Daha sonraki tarihlerde Türkçe Rabat (راباط) olarak yazılmıştır (3; 4:113).
Gürcüce bir yer adı olan Ahaldaba “yeni yerleşme”, “yeni köy” anlamına gelir. Köye sonradan verilen Türkçe Yeni Rabat adı buradan geliyor olabilir.
DEMOGRAFİ
Yeni Rabat’ın görece erken nüfusu Rus idaresinin 1886 yılındaki tespiti üzerinden verilebilir. Bu tespite göre Yeni Rabat’ta 121 kişi yaşıyordu ve nüfusun tamamı Ermenilerden oluşuyordu (1). Ahaldaba adıyla bir Gürcü yerleşmesi olarak kurulmuş olduğu anlaşılan Yeni Rabat’ın demografik yapısının ne zaman değiştiği ve Ermeni köyü haline geldiği konusunda bilgi mevcut değildir.
Türkiye’ye bırakılmasından bir yıl sonra, 1922’de “Rabat” olarak kaydedilmiş olan köyde 8 hanede 44 kişi yaşıyordu. Nüfusun tamamı “Türk” olarak kaydedilmiştir. Ermeni nüfusun köyden göç ettirilmiş olması konusunda belli başlı kaynaklarda bilgi bulunmamaktadır. Oysa bu tarihte Ardanuç kasabasındaki Ermeniler varlığını sürdürüyordu (3).
Rabat adının 1925’te Çamlık olarak değiştirilmesinden bir yıl sonra köydeki hane sayısı 6’ya, nüfus da 36 kişiye düşmüştür (5:142). Bir sonraki nüfus sayımını kayıtlarında bir köy olarak Çamlık adı geçmemektedir. Köyün 1935 yılından önce eski adı Longothevi olan Bulanık’ın mahallesine dönüştürüldüğü anlaşılmaktadır.
TARİHÇE
Köyde 10. yüzyılın ikinci yarısında inşa edilmiş olan Ahaldaba Kilisesi ile eski kale, Yeni Rabat’ın eski bir yerleşme olduğunu göstermektedir. Bu kilisenin inşa edildiği dönemde Yeni Rabat köyü Gürcü Krallığı sınırları içinde kalıyordu. Köy daha sonra birleşik Gürcü Krallığı, bu krallığın parçalanması sırasında bağımsız devlete dönüşen Samtshe-Saatabago (1268-1625) sınırları içinde yer alıyordu. 16. yüzyılın ortasında Osmanlıları eline geçti. Ardanuç livası sınırları içinde yer almasına karşı köyün adı 1574 ve 1595 tarihli Osmanlı tahrir defterinde geçmemiştir. Osmanlıların eline geçince köy tamamen boşalmış ya da başka bir köyün mahallesi konumuna sahip olabilir.
Uzun süre Osmanlı egemenliğinde kalan köy, 93 Harbi’nde (1877-1878) Rusların eline geçti. Rus idaresinde köy Artvin sancağının (okrug) Ardanuç kazasına (uçastok) bağlıydı. Bu kazanın içinde yer alan Longothevi nahiyesinin yedi köyünden biri olan Yeni Rabat, nüfus açısından nahiyenin en küçük yerleşmesiydi (2). Yeni Rabat, Birinci Dünya Savaşı’nın sonlarında Rus idaresinin son bulmasının ardından bir süre bağımsız Gürcistan’ın sınırları içinde kaldı. Kızıl Ordu’nun Gürcistan’ı işgalini sürdürdüğü sırada, Sovyet Rusya ile Ankara Hükümeti arasında 16 Mart 1921’de imzalanan Moskova Antlaşması’yla Türkiye’ye bırakıldı (5:II.41).
Yeni Rabat, “Rabat” adıyla yer aldığı 1922 tarihli nüfus cetveline göre Artvin livasının (vilayet) merkez kazasına bağlı Ardanuç nahiyesinin bir köyüydü. 1925’te adının Çamlık olarak değiştirilmesinden bir yıl sonra, 1926’da da aynı idari konuma sahipti (3; 6:142). Rabat, bu tarihten bir süre sonra Bulanık köyünün mahallesi haline getirilmiştir.
TARİHSEL YAPILAR
Tarihsel adıyla Ahaldaba olan Yeni Rabat köyündeki başlıca tarihsel yapılar 10. yüzyılın ikinci yarısında inşa edilen Ahaldaba Manastırı (Yeni Rabat Manastırı) ve Ahaldaba Kalesi’dir. Bugün Bulanık köyü sınırları içinde, Çamlık (eski Rabat) mahallesinde kalan Ahaldaba Manastırı’ndan geriye ana kilise olan Ahaldaba Kilisesi ile küçük kilise kalmıştır. Ahaldaba Kilisesi, serbest haç planlı bir yapıdır. Kubbeyle örtülü kısım kilisenin asıl bölümünü oluşturur ve bu ana mekândan yanlara dört adet haç kolu uzanır. Kilisenin iki girişi bulunmaktadır. Yapının cephelerinin ağırlıklı unsurları arkatlardan oluşur. Özellikle güney cephesi süslemeleriyle dikkat çeker. Ahaldaba Kilisesi’nin güney tarafına bitişik bir yapının varlığı tespit edilmiş, ancak bu yapıdan geriye bir şey kalmamıştır. Bölgedeki ortaçağ mimarisine özgü, özellikle içteki planı dışa yansıtan üçgen nişler kullanılmıştır. Üçgen nişler Tao-Klarceti mimarisinde çok ender olarak kubbe kasnağında kullanıldığı bilinmektedir. Nişlerin sayılarının pencere açıklarından fazla olması, bu kilisede rastlanan bir özelliktir. Kilisenin her iki cephesinde kabartma bitki motifi bezeli kesme taşlar yer alır. Kilisede biri Gürcüce diğeri Ermenice olmak üzere iki ayrı taşta birer yazıt bulunmaktadır (1:81; 6:32,140).
Manastırın tek nefli küçük kilisesi, köyün merkezinin 1,2 km kuzeydoğusunda yer alır. Bu kilisenin sıradan bir köy kilisesi olma ihtimali de vardır. Kilise büyük ölçüde yıkılmıştır 6:140).
Rabat Kalesi ya da Yeni Rabat Kalesi, orta büyüklükte bir yapı olan ve iki kulesi bulunuyordu. Longothevi Kalesi de denen Yeni Rabat Kalesi, köyünün merkezinin 2,2 km kuzeybatısında, derenin sağ kıyısında, yolun üstündeki bir tepede yer alır. Orta büyüklükte bir yapı olan ve iki kulesi bulunan kalenin (49 × 25 m) çevresinde bir yerleşme (rabat) bulunuyordu. Bundan dolayı bugün de bu mahalle Rabat olarak anılmaktadır(7:300; 1:81).
KAYNAKÇA:
1. ^ 2015 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (Gürcüce), Tiflis, 2016.
2. ^ “Ardanuç kazası (1886 Yılı)” (Rusça).
3. ^ Nurşen Gök, “Artvin Livası’nın Anavatan’a Katılışı Sırasındaki Durumuna İlişkin Belgeler”, Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, Sayı: 41, Mayıs 2008, s. 89-104.
4. ^ Muvahhid Zeki, Artvin Vilayeti Hakkında Malumat-ı Umumiye (Osmanlıca), 1927.
5. ^ Mustafa Kemal Atatürk, Nutuk, İstanbul, 1934, 2. cilt.
6. ^ Muvahhid Zeki, Artvin Vilayeti Hakkında Malumat-ı Umumiye, 2010 (Birinci baskı 1927).
7. ^ Tao-Klarceti – Tarihsel ve Kültürel Anıtlar Kataloğu (Gürcüce), (Editör) Buba Kudava, (Yazarlar) Nestan Bagauri, Zurab Batiaşvili, İrma Beridze, Buba Kudava, Nikoloz Jğenti, Goça Saitidze, Natia Hizanişvili, Tiflis, 2018.
TAO-KLARCETİ 
