Vanta

VANTA –  Tarihsel Şavşeti bölgesindeki yerleşim yerlerinden biridir. Günümüzde Elmalı adıyla Artvin iliinn Şavşat ilçesine bağlı bir köydür. 

Etimoloji: Gürcüce bir yer adı olan Vanta (ვანთა), ev, yapı, barınak ve manastır anlamındaki eski Gürcüce “vani” (ვანი) kelimesinin çoğul biçimidir (102). Bu yer adı Türkçe kaynaklarda da Vanta olarak geçer. Nitekim 1595 tarihli Osmanlı mufassal defterinde bugün Gürcistan sınırları içinde bulunan bir köy Vanta (وانطە) şeklinde kaydedilmiştir ((41:III:487). Şavşeti bölgesindeki bu köyün adı da 1927 tarihli Osmanlıca bir kaynakta Vanta (وانتا) şeklinde yazılmıştır (25:1927:160).

Tarihçe: Vanta, tarihsel Gürcistan’ın güneybatı kesimini oluşturan Şavşeti bölgesinde yer alır. Nitekim Osmanlılar bu bölgeyi ve 16. yüzyılın ortalarında Gürcülerden ele geçirmiştir. Köyün adı da bu dönemden kalmış olmalıdır.

Vanta köyünün adı 1835 tarihli Osmanlı nüfus defterinde yer almamıştır. Ancak Carati köyünde aynı adlı mevkiinin bulunması, o tarihte Vanta’nın bu köyün bir mahallesi olmasıyla ilişkili olabilir (1:194).

Vanta köyü, 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı’nın ardından imzalanan Berlin Antlaşması uyarınca Osmanlı Devleti tarafından Rusya’ya bırakıldı. Rus idaresinin Vanta (Ванта) olarak kaydettiği köy, Artvin sancağının Şavşet-İmerhev kazasına bağlı Satlel-Rabat nahiyesinin dokuz köyünden biriydi. Vanta’nın nüfusu, 33’ü erkek ve 42’si kadın olmak üzere, 11 hanede yaşayan 75 kişiden oluşuyordu. Nüfusun tamamı Türk olarak kaydedilmişti. Bu sırada Vanta köyü, “Aşahki-megle” (Aşağı mahalle) ve “Yuharki-megle” (Yukarı mahalle) adlı mahalleleri kapsıyordu (86:1461).

Rus idaresi sırasında, 1904 yılında Şavşeti bölgesini gezmiş olan Nikolay Marr, Gurnateli köyüne giderken Vanta yakınlarında, ormandan inen Satlel-Rabat Deresi üzerindeki yeni bir ağaç köprüden karşıya geçtiklerini yazmıştır (10:146).

Vanta köyü, Birinci Dünya Savaşı’nın sonunda Rusların bölgeden çekilmesinin ardından bir süre Gürcistan’ın sınırları içinde kaldı. Bu durum, 7 Mayıs 1920 tarihinde imzalanan Moskova Antlaşması’yla Sovyet Rusya tarafından da kabul edildi. Ancak Kızıl Ordu’nun Gürcistan’ı işgali sırasında, 16 Mart 1921’de imzalanan Moskova Antlaşması uyarınca Vanta Türkiye’ye bırakıldı (114; 69:489).

Artvin livasında 1922 yılında yapılan nüfus göre Vanta, Şavşat kazasının merkez nahiyesine bağlı köylerden biriydi. Köyün nüfusu, 41’i kadın ve 46’ı erkek olmak üzere, 16 hanede yaşayan 87 kişiden oluşuyordu. Bu tarihte de nüfusun tamamı “Türk” olarak kaydedilmiştir (22). Vanta Türkçe olmadığı için köyün adı 1925’te Elmalı olarak değiştirildi (25:1927:160). Elmalı köyü, 1940 genel nüfus sayımında Çoruh vilayetinin Şavşat kazasının merkez nahiyesinin köylerinden biriydi ve nüfusu 144 kişiden oluşuyordu (140:169). 1965 yılına gelindiğinde köyde yaşayan insan sayısı 278 kişiyi bulmuştu ve bu nüfus içinde 143 kişi okuma yazma biliyordu (65:89).
*