Vanishevi

VANİSHEVİ (Gürcüce: ვანისხევი; okunuşu: “vanish’evi”), tarihsel Tao bölgesindeki yerleşim yerlerinden biridir. Günümüzde Artvin ilinin Yusufeli ilçesinde bulunmaktadır. Adı 1959 yılında Küplüce olarak değiştirilmiştir.

Vanishevi, Yusufelinin kuzeyinde yer alır. Kasabaya 12 km uzaklıktadır. Çevresinde Zigapori (Taşkıran), Şaduti (Çıralı), Sarzepi (Mutlugün) ve Hamruti (Dereiçi) adlı köyler bulunmaktadır.

KÖYÜN ADI
Köyün bilinen en eski adı Vanishevi’dir (1:484). Gürcüce bir yer adı olan Vanishevi (ვანისხევი), Türkçeye Vanishev (وانسخو) olarak girmiştir (2:VIII:358; 3:83). Bu yer adı daha geç tarihte “Vanishav” olarak da yazılmıştır (4:378).

Vanishevi, Gürcücede “mesken/ev” anlamındaki “vani” (ვანი) ile “vadi/dere” anlamındaki “hevi” (ხევი) kelimelerinden meydana gelen bir tamlamadır ve “meskun vadi” anlamına gelir. 1595 tarihli Osmanlı mufassal defterine göre Ahısha livası Tümeg nahiyesinde de Vanishevi / Vanishev (وانسخو) adını taşıyan bir köy bulunuyordu (5:I.247). Bugün Gürcistan’da Vani adını taşıyan pek çok yerleşme bulunmaktadır. Bunlardan biri, arkeolojik buluntularıyla ünlü Vani kasabasıdır.

DEMOGRAFİ
Vanishevi’nin görece erken döneme ait nüfusu, vergi ve askere alma amacıyla Osmanlı idaresinin 1835 yılında yaptığı nüfus tespiti üzerinden verilebilir. Bu tespite göre köyde 40 hane ve 132 erkek kaydedilmiştir. Köyün toplam nüfusunu bulmak için bir o kadar da kadın eklemek gerekir. Bunun sonucunda Vanishevi’de 262 kişinin yaşadığı ve hane başına ortalama 6,6 kişinin düştüğü ortaya çıkar (6:I.358).

Yaklaşık 40 yıl sonra, 1876 tarihli Trabzon vilayeti salnamesine göre Vanishevi’nin nüfusu, 34 hanede yaşayan 116 kişiden oluşuyordu. Osmanlı idaresinin bu tarihte de sadece erkek nüfusu tespit ettiği bilinmektedir. Erkek nüfusu kadar kadın nüfusu eklenince, Vanishevi’de 232 kişinin yaşadığı ve hane başına ortalama 6,8 kişinin düştüğü ortaya çıkar (2:VIII:359). Hem 1835 tarihli nüfus tespitinde hem de 1876 yılı verilerinde köydeki ailelerin kalabalık bir yapıya sahip olduğu görülmektedir.

Yaklaşık 60 yıl sonra, 1935 yılında Vanishevi’de 223 kişi yaşıyordu (4:378). Köyün nüfusu 1960 yılına gelindiğinde 350 kişiye çıkmıştı (5:76). Günümüzde köyde yaklaşık 140 kişi yaşamaktadır.

TARİHÇE
Vanishevi, orta çağda Gürcistan sınırları içinde kalan Tao bölgesinin köylerinden biriydi. Osmanlılar köyü 1549 yılındaki Gürcistan seferinde, Gürcü atabeglerin yönettiği Samtshe-Saatabago devletinden ele geçirdi. Vanishevi, önce Livane sancağına, sonra Çıldır Eyaleti’ne bağlandı.

Vanishevi, 1835 yılında, Livane-i Ulya sancağına bağlıydı. 1876 tarihli Trabzon vilayeti salnamesine göre ise, Lazistan sancağına bağlı Livana kazasına köylerinden biriydi. 93 Harbi’nin(1877-1878) bir sonucu olarak 1878’de Livana kazası Rusya İmparatorluğu’na geçince, Vanishevi köyü de Kiskim kazasına bağlandı.

Vanishevi, 1928 tarihli köy listesinde Artvin vilayetinin Yusufeli kazasının merkez nahiyesine bağlı bir köydü (3:83).1935 nüfus sayımında Erzurum vilayeti içinde aynı idari konuma sahipti (4:378). Köy daha sonra yeniden Artvin vilayetinin köylerinden biri haline geldi. Vanishevi / Vanishev adı, “yabancı kökten geldiği” için 1959 yılında 7267 sayılı kanunla Küplüce olarak değiştirilmiştir (8:776). Bununla birlikte köyün eski adı yeni adıyla birlikte “Küplüce (Vanishav)” biçimlerinde resmî kayıtlarda kullanılmıştır (9).

KAYNAKÇA:
1. ^ Tao-Klarceti – Tarihsel ve Kültürel Anıtlar Kataloğu (Gürcüce), (Editör) Buba Kudava, (Yazarlar) Nestan Bagauri, Zurab Batiaşvili, İrma Beridze, Buba Kudava, Nikoloz Jğenti, Goça Saitidze, Natia Hizanişvili, Tiflis, 2018.
2. ^ Trabzon Vilayeti Salnamesi − 1869-1904, (Hazırlayan) Kudret Emiroğlu, Ankara, 1993-2009, 22 cilt.
3. ^ Son Teşkilat-i Mülkiyede Köylerimizin Adları (Osmanlıca), İstanbul, 1928.
4. ^ 1935 Genel Nüfus Sayımı, İstanbul, 1937.
5. ^ Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (Osmanlıca ve Gürcüce), (Yayımlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1941-1958, 3 cilt.
6. ^ Taner Artvinli, Yusufeli Külliyâtı, İstanbul, 2013, 2 cilt.
7. ^ 1960 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1963. 
8. ^ Köylerimiz, (Yayımlayan) İçişleri Bakanlığı, Ankara, 1968.
9. ^ 1980 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1981.