HOŞURETİ – Tarihsel Eruşeti bölgesindeki yerleşimlerden biridir. Günümüzde Dilekdere Ardahan ilinin Hanak ilçesine bağlı bir köydür.
Etimoloji: Hoşureti (ხოშურეთი) Gürcüce bir yer adı olmakla birlikte anlamı konusunda kaynaklarda bilgi mevcut değildir. Bununla birlikte Gürcücede çökelti anlamındaki “haşuri” (ხაშური) kelimesinden türemiş Haşureti’den değişime uğramış olabilir.[1] Bu yer adı Türkçeye Hoşuret şeklinde girmiştir. Niteki. Nitekim 1595 tarihli Osmanlı mufassal defterinde Hoşuret (خوشوریت) olarak geçer. Bu defterde Çoğuret (چوغوریت) köyün diğer adı olarak verilmiştir.[2] Bu yer adı 1928 tarihli Osmanlıca köy listesinde ise Hoşret / Hoşrit (خوشریت) şeklinde geçer almıştır.[3]
Tarihçe: Hoşureti köyü, Gürcü Hristiyanlığının erken dönem merkezlerinden biri olan Eruşeti‘de yer alır. Bu yerleşimi ve bölgeyi Osmanlılar 16. yüzyılın ikinci yarısında Osmanlılardan ele geçirmiştir. Köydeki Gürcü yapısı Hoşureti Kilisesi 10. yüzyılda inşa edilmiştir. Söz konusu kilise de buranın eski bir Gürcü yerleşimi olduğunu göstermektedir.[4][5]
Hoşureti köyü, 1595 tarihli ve Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan adlı Osmanlı mufassal defteri]]ne göre, Ardahan-i Büzürg livasının Meşe nahiyesine bağlıydı. Nitekim Hoşureti, Çıldır Eyaleti‘nin 1694-1732 dönemini kapsayan cebe defterinde bu köyün adı geçmemektedir. Bununla birlikte köyün yeniden meskun hale geldiği, 1878 yılında burada 8 hanenin yaşıyor olmasından anlaşılmaktadır.[6][7]
Hoşureti köyü, uzun süre Osmanlı egemenliğinde kaldıktan sonra, 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı‘nın ardından 1878 yılında imzalanan Berlin Antlaşması‘uyarınca Osmanlı Devleti tarafından Rusya’ya bırakıldı. Rus idaresinin 1886 nüfus tespitinde Hoşuret (Хошуретъ) olarak kaydettiği köy, Ardahan sancağının Ardahan kazasına bağlı Nakalakevi nahiyesinin 8 köyünden biriydi. Köyün nüfusu, 69’u erkek ve 60’ı kadın olmak üzere, 17 hanede oturan 129 kişiden oluşuyordu. Üç hane hariç köyün nüfusu Türk olarak kaydedilmiştir. Üç hanede ise, 7’si erke ve 7’si kadın olan 14 Kürt yaşıyordu.[8] Rus idaresi sırasında köyün nüfusu artmış, 1896’da 187, 1906’da 190 kişiye ulaşmıştır.[9]
Hoşureti köyü, Birinci Dünya Savaşı’nın sonlarına doğru Rus ordusunun bölgeden çekilmesinin ardından bağımsız Gürcistan sınırları içinde kaldı. 7 Mayıs 1920 tarihinde imzalanan Moskova Antlaşması‘yla Sovyet Rusya Artvin sancağını Gürcistan’ın bir parçası olarak tanıdı. Ancak Kızıl Ordu’nun Gürcistan’ı işgali sırasında, 16 Mart 1921’de, Ankara Hükümeti ile Sovyet Rusya arasında imzalanan Moskova Antlaşması’yla Hoşureti köyünün de içinde yer aldığı Ardahan bölgesi Türkiye’ye bırakıldı.[10][11]
Hoşureti köyü, 1928 tarihli Osmanlıca köy listesinde Hoşret / Hoşrit (خوشریت) adıyla Kars vilayetinin Ardahan kazasının Hanaknahiyesine bağlıydı.[12] 1940 genel nüfus sayımında “Hoşerit” şeklinde yazılmış olan köy aynı idari konuma sahipti ve nüfusu 356 kişiden oluşuyordu.[13] Hoşureti veya Hoşerit Türkçe olmadığı için köyün adı 1959 yılında 7267 sayılı kanunla Dilekdere olarak değiştirilmiştir.[14] 1965 genel nüfus sayımında Dilekdere köyünün nüfusu 638 kişiden oluşuyor ve bu nüfus içinde 135 kişi okuma yazma biliyordu.[15]
Tarihsel yapılar: Dilekdere’de günümüze görece sağlam ulaşmış olan Hoşureti Kilisesi tek nefli bir yapıdır. 10. yüzyılda köyün kilisesi olarak inşa edildiği bilinmektedir. Hoşureti Kalesi ise, harç kullanılmadan inşa edilmiştir. Görece büyük bir yapı olan kaleden (57×43 m) geriye sadece yıkıntıları kalmıştır.[16][17]
*
TAO-KLARCETİ 