HOSBİRİK – Tarihsel Tao bölgesindeki yerleşimlerden biridir. Bugün Ziyaretli adıyla Tortum ilçesine bağlı bir köydür.
Etimoloji: Hosbirik adının Gürcüce Hoz(o)birka’dan (ხოზ(ო)ბირკა) değişime uğradığı tahmin edilmektedir. “Hozo” (ხოზო) bir cins buğdaya, “birka” (ბირკა) ise bazı bitkilerin başağına verilen isimdir. Bu yer adı zaman içinde Hozbirik ve Hosbirik’e dönüşmüş olmalıdır.[2][3][4] Nitekim 1835 tarihli Osmanlı nüfus defterinde bu şekilde geçer.[5]
Tarihçe: Hosbirik köyü, ortaçağda Gürcistan’ı oluşturan bölgelerden biri olan Tao‘da yer alır. Nitekim Osmanlılar bu bölgeyi 16. yüzyılın ortalarında Gürcülerden ele geçirmiştir. Bugünkü köyün sınırları içinde tespit edilen megalit yapı kalıntısı buranın çok eski bir yerleşim alanı olduğuna işaret etmektedir. Köylülerin verdiği bilgiye göre ortadan kalkmış olan kilise de köyün eski nüfusunun Hristiyanlardan oluştuğunu göstermektedir.[6]
Hosbirik köyü, 1835 Osmanlı nüfus defterine göre Erzurum eyaletine bağlı Tortum kazasının köylerinden biriydi. Osmanlı idaresinin askere alma ve vergi belirleme amacıyla sadece erkek nüfusunun tespit ettiği bu sırada köydeki 16 hanede 52 erkek yaşıyordu. Erkek sayısı kadar kadın eklenince köyün toplam nüfusunun yaklaşık 104 kişiden oluştuğu ortaya çıkar.[7][8]
Hosbirik köyü, 1940 genel nüfus sayımında Erzurum vilayetinin Tortum kazasının merkez nahiyesine bağlıydı ve nüfusu 411 kişiden oluşuyordu.[9]Hosberik veya Hosbirik Türkçe olmadığı için köyün adı 1950’lerin ilk yarısında Ziyaretli şeklinde değiştirilmiştir. Ardından köye Ziyaret adı verilmiştir. Ziyaret köyünün nüfusu 1965 genel nüfus sayımında 529 kişiden oluşuyor ve bu nüfus içinde 182 kişi okuma yazma biliyordu.[10]
Tarihsel yapılar: Ziyaretli köyünün batı tarafında megalit bir yapının kalıntıları bulunmaktadır. Bu yapının iri ve orta büyüklükte taşlardan örülmüş olan duvarların bazı kısımları günümüze ulaşmıştır. Bununla birlikte bu kalıntılar bir taş yığını görünümündedir. Köylülerin verdiği bilgiye göre köyde eski bir kilise bulunuyordu. Ancak kiliseden geriye bir şey kalmamıştır.[11]
*
TAO-KLARCETİ 