Morohozi

MOROHOZİ (Gürcüce: მოროხოზი; okunuşu: “moroh’ozi”), tarihsel Şavşeti bölgesindeki yerleşim yerlerinden biridir. Bugün Artvin ilinin Şavşat ilçesinde yer alır. Adı 1925’te Yamaçlı olarak değiştirilmiştir.  

TARİHÇE
Yamaçlı köyünün ski adı Morohoz’dur. Nitekim Artvin vilayeti hakkında 1927 tarihli Osmanlıca bir yayında da Morohoz (موروخوز) olarak geçer (1:169). Gürcüce kaynaklarda Morohozi (მოროხოზი) olarak geçer (2:29). Bu yer adının anlamı konusunda belli başlı kaynaklarda bilgi bulunmamaktadır.

Morohozi, tarihsel Şavşeti bölgesindeki yerleşim yerlerinden biridir. Osmanlılar bu yerleşmeyi 16. yüzyılın ortalarına doğru Gürcülerden ele geçirdi. 1835 tarihli Satlel sancağı nüfus defterinde Morohozi’nin İmerhevi sancağının bir köyü olduğu belirtilmiştir (3:21). İmerhevi sancağının 1835 tarihli nüfus defterinde ise Morohoz, Zendaba köyünün bir mahallesi olarak geçer. Bu tarihte Zendaba (Zenduba) köyünde 34 hanede 108 erkek yaşıyordu. Bu tespit, Morohozi mahallesini de kapsayan Zendaba köyünün nüfusunun yaklaşık 216 kişiden oluştuğunu göstermektedir. Bu nüfusun tamamı Müslüman olarak kaydedilmiştir (4:35).

Morohozi, uzun süre Osmanlı egemenliğinde kaldıktan sonra, 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı’nın ardından Rusların eline geçti. Rus idaresinin 1886 yılında Morohoz (Морохоз) olarak kaydetiği köy, Artvin Okrugu‘nun Şavşet-İmerhevi kazasına (uçastok) bağlıydı. Bu kazanın Anklia nahiyesinin 11 köyünden biriydi. Nüfusu 105 kişiden oluşuyordu. 103 kişi Türk, 2 kişi Ermeni olarak kaydedilmiştir (5).

Birinci Dünya Savaşı sonlarında Rusların bölgeden çekilmesinin ardından Morohozi Gürcistan Demokratik Cumhuriyeti sınırları içinde kaldı. Nitekim Sovyet Rusya, 7 Mayıs 1920’de Moskova Antlaşması’yla eski Artvin ve Ardahan bağımsız Gürcistan’ın bir parçası olarak tanımıştır. Morohozi, Kızıl Ordu’nun Gürcistan’ı işgali sırasında Ankara Hükümeti ile Sovyet Rusya arasında 16 Mart 1921’de imzalanan Moskova Antlaşması’ya Türkiye’ye bırakıldı (6:II.489).

Morohoz, 1922 yılında Artvin livasının Şavşat kazasına bağlıydı ve köyün nüfusu 207 kişiden oluşuyordu (7). Morohozi veya Morohoz Türkçe olmadığı için köyün adı 1925 yılında Yamaçlı olarak değiştirildi (1:160). Yamaçlı köyü, 1935 yılında Çoruh vilayetinin Şavşat kazasına bağlıydı ve köyün nüfusu 237 kişiye yükselmişti (8:384). 1965 yılında Yamaçlı köyünde 403 kişi yaşıyor ve 169 kişi okuma yazma biliyordu (9:89).

Morohozi köyünün Satibi (სათიბი) bölgesinde Mağlisa (მაღლისა) adını taşıyan yerde eski bir yerleşim bulunuyordu ve bu yerleşimin kalıntıları günümüze ulaşmıştır. Morohozi’de Satibi ve Mağlisa dışında Stsorikana (სწორიყანა) ve Gverdikana (გვერდიყანა) gibi Gürcüce yer adları bulunmaktadır (10:183).

KAYNAKÇA:
1. ^ Muvahhid Zeki, Artvin Vilayeti Hakkında Malumatı Umumiye, 1927.
2. ^ Nikolay Marr, Şavşeti ve Klarceti Gezi Günlükleri, Batum, 2015 (Birinci basım: 1911, Petersburg, Rusça).
3. ^ Ecem Kutlu, Şavşat Nüfus Defteri (1835) – Transkripsiyon ve Değerlendirme, Artvin, 2020.
4. ^ Hasan Hüseyin Alemdar – Çıldır Eyaleti İmerhev Sancağı 2771 Numaralı Nüfus Defteri’nin Çevirisi ve Değerlendirmesi, Rize, 2020.
5. ^ “Şavşet-İmerhevi kazası (1886 Yılı)” (Rusça).
6. ^ Mustafa Kemal Atatürk, Nutuk, İstanbul, 1969, 3 Cilt.
7. ^ Nurşen Gök, “Artvin Livası’nın Anavatan’a Katılışı Sırasındaki Durumuna İlişkin Belgeler”, Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, Sayı: 41, Mayıs 2008.
8. ^ 1935 Genel Nüfus Sayımı, 1937, İstanbul.
9. ^ 1960 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1968.
10. ^ 2015 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (Gürcüce), Tiflis, 2016.