KALKOSİ KİLİSESİ – Tarihsel Tao bölgesinde, günümüzde Erzurum ilinin Şenkaya ilçesine bağlı ve eski afı Kalkosi olan İkizpınar köyünde orta çağda Gürcülerden kalma bir kilisedir. Gürcüce elyazması Kalkosi İncili burada korunmuştur.[1][2]
Tarihçe: Bir Gürcü yerleşimi olan Kalkosi köyünün kilisesi, Tao bölgesinin 16. yüzyılın ortalarında Osmanlıların eline geçmesinden önce inşa edilmiştir. Kilisede Gürcü alfabesinin Hutsuri harfleriyle yazılmış yazıtı da bunu göstermektedir. Rus idaresi devam ederken, 1907 yılında bölgeyi gezen Gürcü tarihçi ve arkeolog Ekvtime Takaişvili’nin verdiği bilgiye göre, Kalkosi köyünün nüfusu, Örtülü köyünden (bugün Şenkaya) gelmiş ve Ermenileşmiş, ama sadece Türkçe konuşan Gürcülerden oluşuyordu. Bir Gürcü kilisesi olan Kalkosi Kilisesi de Ermeni kilisesine çevrilmişti.[4]
Mimari: Kalkosi Kilisesi, köyün kuzeyinde, evlerin arasında yer alır. Yüksekçe bir yerde dolgu duvar tekniğinde kabaca yontulmuş kırmızı, yeşilimsi ve siyah renkli taşlarla inşa edilmiştir. Dikdörtgen planlı, tek nefli yapının doğu yarısı ve örtüsü yıkılmış durumdadır. Kilisenin uzunluğu yaklaşık 13 metre, genişliği yaklaşık 7 metredir. Tek giriş kapısı batıda yer alır ve kapının yarım daire kemerli olduğu anlaşılmaktadır. Çatı örtüsü, apsis ve duvarları kısmen yıkılmıştır. Bununla birlikte günümüze ulaşan duvarların yüksekliği 3 metreyi bulur. Kuzey ve güney duvarda bulunan payanda kalıntıları, tonozu takviye eden kemerleri taşıdığını düşündürmektedir. Ekvtime Takaişvili’nin bulunduğu 1907 yılında kilise kullanılır haldeydi ve kapının sağ tarafındaki kırmızı taşa Gürcü alfabesinin Nushuri harfleriyle oyulmuş Gürcüce bir yazıt bulunuyordu. Bu yazıt Takaişvili tarafından “… უნი და მისი ასული ქ. ირინე ფ~დ ცოდვილი” şeklinde okunmuştur.[5][6][3]
*
TAO-KLARCETİ 