PATZA ÇİHORİ – Tarihsel Şavşeti bölgesindeki meskun yerlerden biridir. Günümüzde Artvin ilinin Şavşat ilçesine bağlı Eskikale (Ustamisi) köyünün sınırları içinde yer alır.
Etimoloji: Patza Çihori (პაწა ჩიხორი), “Küçük Çihori” anlamına gelir. Çihori köyünün Didi Çihori (დიდი ჩიხორი) olarak da adlandırılması nedeniyle bu yerleşime Patza Çihori denmiştir. Çihori (ჩიხორი), Megrelcede “çitle çevrili” yere denir. Megrelce ile aynı kökten gelen Gürcü dilinde “çihi” (ჩიხი), “çehi” (ჩეხი), “saçihe” (საჩიხე) ve “saçehe” (საჩეხე) çitle çevrili yer veya ağıl anlamına gelir. Patza Çihori, bu kelimelerle ilişkili bir yer adıdır.
Tarihçe: Patza Çihori’nin yer aldığı Şavşeti, tarihsel Gürcistan’ı oluşturan bölgelerden biriydi. Nitekim Osmanlılar bu bölgeyi 16. yüzyılın ikinci yarısının hemen başında Gürcülerden ele geçirmiştir. Bununla birlikte bölgenin yönetiminin Gürcülere bırakıldığı, İosebiti adında bir Gürcü beyinin (tavadi) 1554 yılında Şavşat sancakbeyinin olmasından anlaşılmaktadır (7:16). Gürcü vakayinamesi Kartlis Tshovreba’da 1462 tarihli olaylarda Çihori adının geçmesi, Patza Çihori’nin veya Büyük Çihori’nin eski bir yerleşim olduğunu göstermesi açısından önemlidir. Patza Çihori’nin merkezindeki kilise ile Patza Çihori’nin bir mevkisi olan Çedleuri’deki (ჭედლეური) kilise de Gürcülerden kalmış olmalıdır (1:68).
Osmanlı-Rus savaşının (1877-78) ardından Tao-Klarceti bölgesinin büyük kısmı Osmanlı Devleti tarafından Rusya’ya bırakılınca, Patza Çihori köyü de Rus idaresine girdi. 1886 tarihli nüfus tespitinden “Küçük Çihor” (Кучук-Чихоръ) adıyla kaydedilmiş olan yerleşim, Artvin sancağının Şavşet-İmerhevi kazasına bağlı Çihishevi (Yanıklı) köyünün sekiz mahallesinden biriydi. Bu nüfus tespitinde Çihishevi köyünde 69 hanede 577 kişi yaşıyordu. Bu tarihte Küçük Çihor, sadece 6 hanenin yaşadığı küçük bir yerleşimdi. Çihishevi köyünde hane başına düşen ortalama kişi sayısına bakarak Patza Çihori’nin nüfusunun yaklaşık 50 kişiden oluştuğu söylenebilir. Hem Çihishevi hem de Patza Çihori’nin nüfusu Gürcülerden oluşuyordu (86:”Batum oblastı” – 1478).
Nikolay Marr, 1904 yılında Klarceti ve Şavşeti bölgelerinde gerçekleştirdiği araştırma gezisi notlarında, merkez mahalle dahil Çihori köyünün dokuz mahallesinin adlarını saymış, ancak Patza Çihori’den söz etmemiştir. Patza Çihori, hemen yanı başındaki Çedleuri veya Çedriuli (ჭედრიული) mahallesiyle aynı yerleşim sayılmış olabilir (10:224).
Patza Çihori Türkçe olmadığı için bu yerleşimin adı Küçük Çukur şeklinde değiştirilmiştir. Küçük Çukur, günümüzde Eskikale köyünü bir mahallesidir.
Tarihsel yapılar: Patza Çihor köyünün kilise olan Patza Çihori Kilisesi, yerleşimin merkezinde bulunuyordu. Bu kilise temellerine kadar yıkılmıştır. Çedleuri veya Çedruli’deki kiliseden geriye ise sadece kuzey duvarı kalmıştır. Bu duvar da günümüzde ağaçların ve yosunların altında kalmıştır (2:171).
*
TAO-KLARCETİ 