MONASTERİ (Gürcüce: მონასტერი; okunuşu: “monast’eri”), tarihsel Klarceti bölgesindeki yerleşim yerlerinden biridir. Bugün Yeşilköy adını taşıyan yerleşim Artvin ilinin Borçka ilçesinde yer alır.
Monasteri, Borçka kasabasının kuzeyinde yer alır. Bu kasabaya 57 km uzaklıktadır. Çevresinde Sahandro (Fındıklı), Arçveti (Örücüler), Güzelyurt ve Merezeni (Çaylıköy) bulunmaktadır.
TARİHÇE
Yeşilköy’ün eski adı Manastır’dır. Bu yer adının Gürcüce Monasteri (მონასტერი) adından geldiği kabul edilir. Köyün Monasteri adını burada var olan eski bir manastırdan aldığı tahmin edilmektedir (1:187). Nitekim köyde günümüze kalıntıları ulaşmış olan büyükçe kilise buradaki manastırla ilişkili olabilir (2:159).
Monasteri köyü, tarihsel Gürcistan’ın güneydoğu kesimini oluşturan bölgelerden biri olan Klarceti’de yer alır. Bu bölgeyi Osmanlılar 16. yüzyılın ilk yarısında Gürcülerden ele geçirdi. Köy uzun süre Osmanlı egemenliğinde kaldıktan sonra, 93 Harbi’nin (1877-1878) ardında Rusların eline geçti.
Monasteri, Rusların 1886 yılında gerçekleştirdiği nüfus tespitinde, komşusu olan Arçueti yer aldığı halde, bu köyün adı geçmektedir (3). Monasteri’nin komşu köylerden birinin mahallesi olduğu söylenebilir. Birinci Dünya Savaşı sonlarında Ruslar bölgeden çekilince Monasteri bir süre bağımsız Gürcistan sınırları içinde kaldı. 1921 yılında ise Moskova Antlaşması’yla Türkiye’ye bırakıldı (4:II:489).
Artvin livasında 1922 yılındaki nüfus tespitinde ve daha sonraki genel nüfus sayımlarında da Monasteri bir köy olarak geçmemektedir. 1980 genel nüfus sayımında ise, Yeşilköy Artvin linin Borçka ilçesine bağlı Muratlı bucağının bir köyü olarak kaydedilmiştir. Bu tarihte köyün nüfusu 435 kişiden oluşuyordu. Güreşen köyünün 1975 yılında 2.852 kişiden oluşan nüfusunun 1980 yılında 2.526 kişiye düşmüş olması, Yeşilköy’ün bir mahalleyken bu köyden ayrıldığını göstermektedir (5:6; 6:5).
Monasteri köyündeki eski manastırdan kaldığı tahmin edilen kilisenin kalıntıları bir köylünün bahçesinde bulunmaktadır. Kliseden geriye sunağın yarı dairesel apsis duvarının bir kısmı günümüze ulaşmıştır. Bu duvarın yüksekliği 1,5 metre kadardır. Kilisenin kaba yonu taşlarla inşa edildiği bugüne ulaşan kalıntılardan anlaşılmaktadır. Kiliseden geriye kalan duvar kalıntıları yapının planının saptanmasına olanak sağlamıştır. Bu duvarlar yerden yarım metre yükseklikte olup uzunlukları 4-7,5 metre arasında değişmektedir. Kilisenin bitişik bir ek bir yapıya sahip olduğu analaşılmaktadır (2:187).
KAYNAKÇA:
1. Taner Artvinli, Artvin Yer Adları Sözlüğü, İstanbul, 2013.
2. 2015 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (Gürcüce), Tiflis, 2016.
3. “Gonio kazası (1886 Yılı)” (Rusça)”.
4. Mustafa Kemal Atatürk, Nutuk, İstanbul, 1969, 3 Cilt.
5. 1975 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1977.
6. 1980 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1981.
TAO-KLARCETİ 