İşhalbir

İŞHALBİR – Tarihsel Klarceti bölgesindeki yerleşim yerlerinden biridir. Günümüzde Kalburlu adıyla Artvin ilinin merkez ilçesine bağlı bir köydür.

Etimoloji: Türkçe kaynaklarda İşhalbir olarak geçen köyün bu adı, Gürcüce Mşhalpiri’den (მშხალპირი) değişime uğramış olabilir. Gürcüce “mşhali” (მშხალი), kumlu ve kuru toprak anlamına da gelen bir kelimedir. Çoruh Nehri kıyısında yer alan köye, arazinin yapısından dolayı bu ad verilmiş olabilir. Köyün adı 1835 Osmanlı nüfus defteri ile 1876 tarihli Trabzon vilayeti salnamesinde İşhalbir (اشخالبر) olarak geçer (111: 328; 27:356). Artvin vilayeti hakkında 1927 tarihli yayında ise, İşhalbur (ایشخالبور) şeklinde yazılmıştır (25:1927:113).

Tarihçe: İşhalbir köyü, tarihsel Gürcistan’ı oluşturan bölgelerden biri olan Klarceti’de yer alır. Nitekim Osmanlılar bu bölgeyi 16. yüzyılın ortalarına doğru Gürcülerden ele geçirmiştir. Nitekim köyde bugün de kullanılan Gürcüce yer adları buranın eski bir Gürcü köyü olduğunu göstermektedir (1:186).

İşhalbir veya Mşhalpiri, 1835 tarihli Osmanlı nüfus defterine göre Çıldır Eyaleti’nin Livane-i Ulya sancağının köylerinden biriydi. Sadece erkek nüfusunun tespit edildiği bu sayımda köyde 48 hane ve 136 erkek kaydedilmiştir. Erkek sayısı kadar kadın eklenince, köyünün nüfusunun yaklaşık 272 kişiden oluştuğu ortaya çıkar (111:39-43).

İşhalbir veya Mşhalpiri, 19. yüzyılın ikinci yarısında Trabzon vilayetinin Lazistan sancağına bağlı Livane kazasının köylerinden biriydi. 1876 tarihli Trabzon vilayeti salnamesine göre köyde 73 hanede 258 kişi yaşıyordu. Tarımla geçinen köyde hayvan varlığı olarak 15 eşek, 20 öküz, 25 inek, 15 at, 448 keçi ve 100 koyun tespit edilmiştir (27:357).

İşhalbir veya Mşhalpiri, 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı’nın ardından 1878 yılında imzalanan Berlin Antlaşması uyarınca Osmanlı Devleti tarafından Rusya’ya bırakıldı. Rus idaresinin 1886 nüfus tespitinde İşhalbir (Ишхалбир) olarak kaydettiği köy, Artvin sancağının Artvin kazasına bağlı Tsria nahiyesinin üç köyünden biriydi. Nüfusu, 134’ü erkek ve 115’i kadın olmak üzere, 44 hanede yaşayan 249 kişiden oluşuyordu.Bu nüfusun tamamı “Türk” olarak kaydedilmiştir (86: “Batum oblastı” – 1354). Bununla birlikte Kalburlu köyünde Davlieti (დავლიეთი), Basruli (ბასრული), Sapureti (საფურეთი), Ançeturi (ანჩეეთური), Agarkali (აგარქალი), Nikorozuli (ნიკოროზული), Bagaturi (ბაგათური), Verikauri (ვერიკაური), Anarieti (ანარეთი) gibi Gürcüce yer adları bugün de kullanılmaktadır (1:181, 186).

İşhalbir veya Mşhalpiri, Birinci Dünya Savaşı sonlarında Rusların bölgeden çekilmesinin ardından bağımsız Gürcistan’nın sınırları içinde kaldı. Bu durum 7 Mayıs 1920 tarihli Moskova Antlaşması’yla Sovyet Rusya tarafından da tanındı. Kızıl Ordu’nun Gürcistan’ı işgali sırasında, 16 Mart 1921’de imzalanan Moskova Antlaşması’yla köy Türkiye’ye bırakıldı (114; 69:489).

İşhalbir veya Mşhalpiri, Artvin livasında 1922 yılında yapılan nüfus tespitinde, merkez kazasına bağlı Sirya nahiyesinin bir köyüydü ve nüfusu 48 hanede yaşayan 174 kişiden oluşuyordu. Bu tarihte de nüfusun tamamı “Türk” olarak kaydedilmiştir (22). İşhalbir veya İşhalbur Türkçe olmadığı için köyün adı 1925 yılında Kalburlu olarak değiştirilmiştir (25:1927:113). 1935 genel nüfus sayımında Kalburlu, yeni kurulmuş olan Çoruh vilayetinin Artvin kazasının Sirya nahiyesine bağlıydı ve köyün nüfusu 301 kişiye yükselmişti (35:198). 1965 genel nüfus sayımında Kalburlu köyünün nüfusu 285 kişiden oluşuyor ve bu nüfus içinde 142 kişi okuma yazma biliyordu (65:86).
*