Sataplia

SATAPLİA (Gürcüce: სათაფლია; okunuşu: “sataplia”), tarihsel Şavşeti bölgesinin yerleşim yerlerinden biridir. Bugün Artvin iline bağlı Şavşat ilçesinin bir köyüdür. Adı Otluca olarak değiştirilmiştir. 

Sataplia, Şavşat’ın batısında yer alır. Bu kasabaya 17 km uzaklıktadır. Çevresinde Anklia (Dalkırmaz), Çiftlik, Mogvta (Savaşköy), Muhobani (Üzümlü) ve Sirasinkoti (Çayağzı) adlı köyler bulunmaktadır.

KÖYÜN ADI
Bugün Otluca adını taşıyan köyün bilinen en eski adı, Sataplia’dır. Gürcüce bir yer adı olan Sataplia (სათაფლია), Türkçe kaynaklarda Satapliya olarak geçer (1:55; 2:232).

Sataplia, Gürcüce “tapli” (თაფლი: bal) kelimesinden türemiş bir yer adıdır ve “bal yeri” veya “bal alanı” anlamına gelir. Gürcistan’da günümüzde bir dizi mağaranın bulunduğu yer de Sataplia adını taşımaktadır. Bu mağaralar ve küçük delikler arıların doğal yaşam alanıydı ve burada bal üretiyorlardı (3). Sataplia köyünün adının da böyle bir geçmişe dayanma ihtimali vardır.

DEMOGRAFİ
Sataplia’nın görece erken döneme ait nüfus bilgisi, Rus idaresinin 1886 tarihli nüfus tespiti üzerinden verilebilir. Ancak bu sırada Sataplia, Anklia köyünün bir mahallesi olarak kaydedilmiştir ve nüfusu ayrıca verilmemiştir. Anaklia köyünün nüfusu ise, 6’sı Gürcü ve 260’ı Türk olmak üzere, 266 kişiden oluşuyordu (4). Gürcü yerleşmelerin Gürcü nüfusu Müslüman ve asimile olduğu için Türk olarak kaydedilmiş olabilir.

Artvin bölgesinin Gürcistan tarafından Türkiye bırakılmasından bir yıl sonra, 1922 yılında Artvin livasında yapılan nüfus tespitinde, 1935 ve sonraki yıllarda yapılan genel nüfus sayımlarında Sataplia, ayrı bir köy olarak geçmemektedir (5; 6). 1990 genel nüfus sayımında ise, Otluca olarak kaydedilmiş olan Sataplia’nın nüfusu 190 kişiden oluşuyordu. Günümüzde köyde 36 hanede yaklaşık 115 yaşamaktadır (7).

TARİHÇE
Sataplia, tarihsel Gürcistan’ın güneybatısını oluşturan bölgelerden biri olan Şavşeti ‘de yer alır. Köyde yeraltı mahzeni ve bu mahzende günümüze ulaşan ve Gürcüce “kvevri” (ქვევრი) denilen ondan fazla şarap küpü, Sataplia’nın Osmanlı döneminden önce de bir yerleşme olduğuna, buranın şarap yapımında ve saklanmasında kullaıldığına işaret etmektedir (1:55).

Osmanlılar Sataplia’nın bulunduğu bölgeyi 16. yüzyılın ortalarında, birleşik Gürcistan Krallığı’nın ardından bu bölgeye hakim olan Samtshe-Saatabago’dan ele geçirdi. Uzun süreli Osmanlı hâkimiyetinin ardından Sataplia, 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı’ndan galip çıkan Çarlık Rusya’sının eline geçti. Rus idaresinde Sataplia, Artvin sancağının (okrug) Şavşet-İmerhevi kazasının (uçastok) sınırları içinde yer alıyordu. 1886 yılında yapılan nüfus tespitinde, Anklia nahiyesinin (сельское общество: kırsal topluluk) sınırları içinde Anklia köyünün mahallelerinden biriydi (4).

Artvin bölgesinin Gürcistan tarafından Türkiye bırakılmasından bir yıl sonra, 1922 yılında Artvin livasında yapılan nüfus tespitinde, 1935 ve sonraki yıllarda yapılan genel nüfus sayımlarında Sataplia, ayrı bir köy olarak geçmemektedir (5; 6). 1990 genel nüfus sayımında ise, “Otluca” olarak kaydedilmiş olan Sataplia, Şavşat ilçesinin merkez bucağına bağlıydı; ancak bu yerleşmenin adının ne zaman değiştirildiğine dair bilgi bulunmamaktadır. Çiftlikköy’ün 1980 yılında 775 kişiden oluşan nüfusun 1990 yılında 395 kişiye düşmüş olması, Sataplia’nın bu köyden ayrılarak ayrı bir köye dönüştürüldüğünü göstermektedir (8). Bu tespit üzerinden Sataplia’nın uzun bir süre Çiftlikköy’ün bir mahallesi olduğunu söylenebilir.

TARİHSEL YAPILAR
Sataplia köyü, Tao-Klarceti bölgesinde yeraltı mahzeni bulunan az sayıdaki yerleşmeden biridir. Bu yeraltındaki yapı, köyün doğu kesiminde, kayalık bir yamacın dibinde bulunmaktadır. Yapının içinde, geleneksel Gürcü şarabının yapımında kullanılan ve “kvevri” (ქვევრი) denilen 10’dan fazla şarap küpü günümüze ulaşmıştır. Yeraltında yaklaşık 1,5 metre yüksekliği olan, birbirine paralel iki dehliz uzanmaktadır. Bu dehlizlerden birinin günümüze ulaşan kısmının uzunuluğu 6 metre, diğerininki ise 30 metredir. Köyün sakinlerinin verdiği bilgiye göre bu dehlizlerin uzunluğu bir zamanlar 100 metreyi buluyordu. Dehlizler çökmüş olduğu için bugün uzunluğunu ölçmek mümkün değildir. Bu yeraltı yapının hangi tarihlerde yapıldığı bilinmemektedir. Ancak geleneksel Gürcü şarabının yapıldığı kveviler buranın Osmanlı döneminden önce inşa edildiğini göstermektedir. Moloz taşlar kullanılarak yapılan yapı, depo ve mahzen olarak Osmanlı döneminde de kullanılmış olmalıdır. (1:55).

KAYNAKÇA:
1: ^2015 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (Gürcüce), Tiflis, 2016.
2. ^ Taner Artvinli, Artvin Yer Adları Sözlüğü, İstanbul, 2013.
3. ^ Sataplia Tabiatı Koruma Alanı.
4. ^ “Şavşet-İmerhevi kazası (1886 Yılı)” (Rusça).
5. ^ Nurşen Gök, “Artvin Livası’nın Anavatan’a Katılışı Sırasındaki Durumuna İlişkin Belgeler”, Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, Sayı: 41, Mayıs 2008, s. 89-104.
6. ^ 1980 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1981. 
7. ^ “Otluca Köyü (Satapliya)” – Şavşat Belediyesi.
8. ^ 1990 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1991.