Oheri

OHERİ (Gürcüce: ოხერი; okunuşu: “oh’eri”), tarihsel Tao bölgesindeki yerleşim yerlerinden biridir. Günümüzde Artvin ilinin Yusufeli ilçesinin bir köyüdür. Köyün adı 1959 yılında Havuzlu olarak değiştirilmiştir.

Oheri, Yusufeli kasabasının kuzeydoğusunda yer alır. Bu kasabaya uzaklığı 22 km’dir. Çoruh Nehri kıyısında bulunan Oheri’nin çevresinde Tori (Esenyaka), Kuşnara (Öğdem), Ahoti (Kömürlü) ve Erkinis (Demirkent) adlı köyler bulunmaktadır.

KÖYÜN ADI
Köyün bilinen en eski adı Oheri’dir (1:490). Gürcüce olan bu yer adı Türkçeye Okar / Oker olarak girmiştir. Nitekim 1876 tarihli Trabzon vilayeti salnameside ve 1928 tarihli Osmanlıca köy listesinde Oker / Okar (اوقر) biçiminde yazılmıştır (2:VIII.358; 3:82). Köyün adı daha geç tarihte de Türkçe kaynaklarda Okar olarak geçer (4:170).

Oheri, Gürcücede terk edilmiş, virane hale gelmiş yer anlamına gelir. Ayrıca bu kelime lanetlenmiş anlamı da taşımaktadır. Köyün kurulu olduğu arazinin yapısına bakınca, köye neden Oheri adı verilmiş olabileceği anlaşılmaktadır. 1595 tarihli Osmanlı mufassal defterinde Osmanlıların Gürcülerden ele geçirdiği ve” Gürcistan vilayeti” olarak adlandırılan yerlerde de Ohera (ოხერა) adını taşıyan köyler bulunuyordu (5:III.234, 429).

DEMOGRAFİ
Oheri’nin görece erken döneme ait nüfusu, Osmanlı idaresinin vergi tahsil etme ve askere alama amacıyla 1835 yılında yaptığı tespit üzerinden verilebilir. Bu tespitte köyde 60 hane ve 156 erkek kaydedilmiştir. Köyün toplam nüfusunu bulmak için erkek sayısı kadar kadın eklemek gerekir ve bunun sonucunda köyde 312 kişinin yaşadığı ortaya çıkar. Bu tarihte hane başına ortalama 5,2 kişi düşüyordu (6:I.347).

Bu tarihten yaklaşık 40 yıl sonra, 1876 tarihli Trabzon vilayeti salnamesine göre köyde 58 hanede 180 kişi yaşıyordu. Osmanlı idaresinin bu tarihte de sadece erkek nüfusu tespit ettiği bilinmektedir. Kadın nüfusu da eklenince köyde 360 kişinin yaşadığı ortaya çıkar. Bu tarihte hane başına düşen ortalama kişi sayısının 6,2 kişiye yükseldiği görülmektedir. Hem 1835 tespitine hem de 1876 tespitine göre köydeki aile yapısının kalabalık olmadığı söylenebilir (2:VIII.359).

Oheri köyünde 1940 yılında 578 kişi, 1960 yılında 577 kişi yaşıyordu (4:170; 7:75). Günümüzde köyün nüfusu 40 kişiye kadar inmiştir.

TARİHÇE
Oheri, tarihsel Gürcistan’ın güneybatı topraklarında yer alan Tao bölgesinin köylerinden biridir. Birleşik Gürcistan Krallığı’ndan sonra bu bölgeye hakim olan ve bir Gürcü devleti olan Samtshe-Saatabago yönetimi altındayken köyü 16. yüzyılın ortasında Osmanlılar ele geçirdi. Ardından Oheri, Livane sancağına bağlandı.

Oheri, 19. yüzyılın ilk yarısında, 1835 yılında Osmanlı idaresinin nüfus tespiti sırasında, Çıldır Eyaleti’ne bağlı Livane-i Ulya sancağının Kavkaseti nahiyesinin bir köyüydü (6:I.347). 1876 tarihli Trabzon vilayeti salnamesinde ise, Trabzon vilayetinin Lazistan sancağına bağlı Livana kazının köyü olarak geçer (2:VIII.359). 1878’de Livana kazası Rusya’ya kalınca, Oheri köyü de Kiskim kazasına bağlandı.

Oheri köyü, 1928 tarihli Osmanlıca köy listesinde Artvin vilayetinin Yusufeli kazasının merkez nahiyesinin bir köyü olarak geçer (3:82). 1940 genel nüfus sayımında “Okar” olarak yazılmış olan köy, Çoruh vilayetinin Yusufeli kazasının merkez nahiyesinin bir köyü olarak kaydedilmişti (4:170). Oheri, Oker ya da Okar adı, “yabancı kökten geldiği” için 1959 yılında 7267 sayılı kanunla Havuzlu olarak değiştirilmiştir (8:735). Bununla birlikte köyün eski adı yeni adıyla birlikte bir süre daha “Havuzlu (Okar)” biçiminde resmî kayıtlarda kullanılmıştır (9).

KAYNAKÇA:
1. ^ Tao-Klarceti – Tarihsel ve Kültürel Anıtlar Kataloğu (Gürcüce), (Editör) Buba Kudava, (Yazarlar) Nestan Bagauri, Zurab Batiaşvili, İrma Beridze, Buba Kudava, Nikoloz Jğenti, Goça Saitidze, Natia Hizanişvili, Tiflis, 2018.
2. ^ Trabzon Vilayeti Salnamesi − 1869-1904, (Hazırlayan) Kudret Emiroğlu, Ankara, 1993-2009, 22 cilt.
3. ^ Son Teşkilat-i Mülkiyede Köylerimizin Adları (Osmanlıca), İstanbul, 1928.
4. ^ 1940 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1944.
5. ^ Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (Osmanlıca ve Gürcüce), (Yayımlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1941-1958, 3 cilt.
6. ^ Taner Artvinli, Yusufeli Külliyâtı, İstanbul, 2013, 2 cilt.
7. ^ 1960 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1963.
8. ^ Köylerimiz, (Yayımlayan) İçişleri Bakanlığı, Ankara, 1968.
9. ^ 1980 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1981.