Kvintauri

KVİNTAURİ (Gürcüce: კვინტაური; okunuşu: “k’vint’auri”), tarihsel Klarceti bölgesindeki yerleşim yerlerinden biridir. Bugün Artvin ilinin Borçka ilçesinde yer alır. Adı 1925’te Çifteler olarak değiştirilmiştir.

Kvintauri, Borçka’nın yaklaşık 20 km güneydoğusunda yer alır. Günümüzde Balcı köyünü oluşturan yerleşim yerlerinden biridir.

TARİHÇE
Köyün bilinen en eski adı, Kvintauri’dir (1:989). Gürcüce bir yer adı olan Kvintauri, değişime uğrayıp Kvintavli’ye (კვინტავლი) dönüşmüştür. Bu değişimin Türkçe yazılışının etkisiyle gerçekleşmiş olduğu söylenebilir. Nitekim Türkçe kaynaklarda köyün adı Kvintavul (قونطاوول) olarak geçer (2:118). 93 Harbi’nde (1877-1878) Klarceti bölgesini ele geçiren Ruslar ise, köyün adını Gürcüce yazılışına uygun biçimde Kvintauri (Квинтаури) olarak kaydetmiştir (3).

Kvintaruri, “tekme / çifte” anlamına gelen Gürcüce “kvinti / kvinta” (კვინტი / კვინტა) kelimesine “-ur-i” (-ურ-ი) soneki getirilerek türetilmiş bir yer adıdır (1:617). Kvintauri’nin bu anlamı bilindiği için köyün adı Çifteler olarak değiştirilmiş olmalıdır.

Kvintauri, orta çağda Gürcistan’nın güneybatı kısmını oluşturan bölgelerden biri olan Klarceti‘de yer alıyordu. Bu bölge 16. yüzyılın ilk yarısından itibaren Osmanlıların eline geçti. Yaklaşık üç yüzyıl sonra köy, 93 Harbi (1877-1878) sonucunda Çarlık Rusyası’nın sınırları içinde kaldı. 1886 yılında yapılan nüfus tespiti sırasında Batum sancağının (okrug) Gonio kazasına (uçastok) bağlıydı. Köyde 13 hanede 101 kişi yaşıyordu. Nüfusun tamamı Gürcü olarak kaydedilmiştir. Kvintauri aynı zamanda bu kazadaki bir nahiyenin adıydı ve Kvintauri nahiyesi (сельское общество: kırsal topluluk) Deviskeli, Bagini ve Kvintauri köylerinden oluşuyordu. Bu nahiyenin sınırları içinde, tamamı Gürcü olan 895 kişi yaşıyordu (3; 4:53).

Kvintauri, Birinci Dünya Savaşı sonuna doğru bölgede Rus idaresinin sona ermesinin ardından Gürcistan Demokratik Cumhuriyeti sınırları içinde kaldı. Kızıl Ordu’nun Gürcistan’ı işgali sırasında Ankara Hükümeti’nin verdiği ültimatom üzerine Gürcistan hükümetinin Artvin ve Ardahan bölgelerinden çekilmesi sonucunda Kvintauri fiilen Türkiye’ye katıldı. 16 Mart 1921’de, Sovyet Rusya ile Ankara Hükümeti arasında imzalanan Moskova Antlaşması’yla da Kvintauri Türkiye’ye bırakıldı (6:II.41).

Kvintauri köyünün adı 1925 yılında Çifteler olarak değiştirildi. Çifteler, 1926 yılında Artvin’in merkez ilçesine bağlı Borçka nahiyesinin köylerinden biriydi. Köyde 14 hanede 65 kişi yaşıyordu. Bu nüfusun 31’i kadın, 34’ü erkekti (5:143). 1886 yılı nüfusuyla kıyaslandığında köyün nüfusunun neredeyse yarı yarıya azaldığı görülmektedir. Bu durum, Rus idaresi sırasında köyden Osmanlı ülkesine göçle açıklanabilir. Kvintauri, 1928 tarihli Osmanlıca köy listesinde Çifteler (چفتەلر) olarak kaydedilmiştir (7:79). Çifteler, bir mahalle olarak Balcı (Bagini) köyüne bağlandığı için 1935 yılı genel nüfus sayımında ayrı bir köy olarak geçmemektedir. 

KAYNAKÇA:
1. ^ Klarceti (Gürcüce), Mamia Pağava, Meri Tsintsadze, Maia Baramidze, Malhaz Çoharadze, Tina Şioşvili, Şota Mamuladze, Ramaz Halvaşi, Nugzar Mgeladze, Zaza Şaşikadze, Cemal Karalidze, Batum, 2016.
2. ^ Muvahhid Zeki, Artvin Vilayeti Hakkında Malumat-ı Umumiye (Osmanlıca), İstanbul, 1927.
3. ^ “Gonio kazası (1886 Yılı)” (Rusça).
4. ^ Roland Topçişvili- İnga Ğutidze, XIX. Yüzyıl ve XX. Yüzyıl Başlarındaki Rus Belgelerinde Şavşeti ve Klarceti Yer Adları (Gürcüce-Türkçe-İngilizce), Tiflis, 2019.
5. ^ Muvahhid Zeki, Artvin Vilayeti Hakkında Malumat-ı Umumiye, İstanbul, 2010 (Birinci basım 1927).
6. ^ Mustafa Kemal Atatürk, Nutuk, İstanbul, 1934, 3 cilt.
7. ^ Son Teşkilat-i Mülkiyede Köylerimizin Adları (Osmanlıca), İstanbul, 1928.