Saihve

SAİHVE (Gürcüce: საიხვე; okunuşu: “saih’ve”), tarihsel Samtshe bölgesinin Potshovi vadisindeki yerleşim yerlerinden biridir. Günümüzde Ardahan iline bağlı Posof ilçesinin bir köyüdür. Adı 1959 yılında Alabalık olarak değiştirilmiştir.

Saihve, Posof‘un güneybatısında yer alır. Bu kasabaya 24 km uzaklıktadır. Çevresinde Kveli (Kolköy), Agara (Kaleönü) ve Vahla (Baykent) adlı köyler bulunmaktadır.

KÖYÜN ADI
Saihve, köyün bilinen en eski adıdır (1:III.448). 1595 tarihli Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan adlı Osmanlı mufassal defterinde Sayuhe / Sayohe (سایوخۀ) biçiminde yazılmıştır (1:I.315). 1928 tarihli Osmanlıca köy listesinde ise, Sayho / Sayhu (سایخو) olarak geçer (2:761). 93 Harbi’nde (1877-1878) Ardahan bölgesini ele geçiren Ruslar, köyün adını Gürcüce yazılışına uygun biçimde Saihve (Саихве) olarak kaydetmiştir (3).

Gürcüce bir yer adı olan Saihve, “ördek” anlamındaki “ihvi” (იხვი) kelimesinden türemiştir ve “ördeklik”, “ördek yetiştirilen yer” anlamına gelir.

DEMOGRAFİ
Saihve köyünün en erken döneme ait nüfusu, 1595 tarihli Osmanlı mufassal defteri üzerinden verilebilir. Bu tarihte, Osmanlıların Gürcülerden ele geçirdiği ve Gürcistan Vilayeti olarak adlandırdığı idari bölgede bulunan Saihve,  Sayohe-i Ulya (Yukarı Saihve) ve Sayohe-i Sufla (Aşağı Saihve) olmak üzere iki ayrı köydü. Aşağı Saihve köyü boş olarak kaydedilmiştir. Yukarı Saihve’de ise, Osmanlı Devleti’nin Hristiyan köylülerden aldığı ispenç vergisi veren 8 hane yaşıyordu. Her hanede 5 kişinin yaşadığı kabul edilirse, Yukarı Saihve’nin nüfusunun yaklaşık 40 kişiden oluştuğu söylenebilir. Aşağı Saihve’nin boşalmış olması ve Yukarı Saihve’nin nüfusunun bu kadar az olması, Osmanlıların eline geçmesinden dolayı buradaki Hıristiyan nüfusun Gürcistan’ın iç kesimlerine göç etmiş olmasıyla açıklanabilir (1:I.315, 319; II.308, 312).

19. yüzyıla gelindiğinde büyük bir olasılıkla Aşağı Saihve köyü tamamen ortadan kalkmıştı ve Saihve adıyla tek bir köy kalmıştı. Osmanlı idaresinin askere alma ve vergi tahsil etme amacıyla 1834 yılında gerçekleştirdiği tespite göre bu köydeki hane sayısı değişmemişti (1:III.448). 93 Harbi’nde (1877-1878) Ardahan bölgesini ele geçiren Rusların 1886 yılında yaptığı tespite göre Saihve’de 187 kişi yaşıyordu ve bu nüfusun tamamı Türklerden oluşuyordu (3). Adından bir Gürcü köyü olduğu anlaşılan Saihve’nin Hıristiyan nüfusunun Osmanlı idaresinde Müslümanlaşıp Türkleştiği, bu kayıttan anlaşılmaktadır. Nitekim Gürcü tarihçi Aleksandre Proneli Mesheti üzerine kaleme aldığı kitapta Rus idaresinin Posof’taki Müslüman Gürcüleri de Türk olarak kaydettiğini yazar (4:179).

Rus ve Gürcü idarelerinden sonra 1921 yılında Türkiye’ye bırakılan Saihve’de 1935 yılında 265 kişi, 1950 yılında 325 kişi yaşıyordu (5:327; 6:225). Günümüzde köyün nüfusu yaklaşık 110 kişiden oluşmaktadır.

TARİHÇE
Saihve köyü, tarihsel Gürcistan’ın güneybatı topraklarını oluşturan Mesheti bölgesinin köylerinden biridir. Osmanlılar köyü 16. yüzyılın ortasında, birleşik Gürcistan Krallığı’nın ardından bu bölgeye hakim olan Samtshe-Saatabago‘dan ele geçirdi. 1595 tarihli Osmanlı mufassal defterine göre Saihve, Sayohe-i Ulya (Yukarı Saihve) ve Sayohe-i Sufla (Aşağı Saihve) olmak üzere iki ayrı köyden oluşuyordu. Bu iki köy, Gürcülerden ele geçirildiği için Gürcistan Vilayeti olarak adlandırılmış olan bölgenin sınırları içindeki Poshov livasının Güney nahiyesine bağlıydı. Köyde  buğday, arpa, çavdar, keten tohumu tarımı ile sebzecilik ve arıcılık yapılıyor, domuz ve koyun besleniyordu (1:I.315, 319; II.308, 312). 19. yüzyıla gelindiğinde Aşağı Saihve köyü tamamen ortadan kalkmıştı ve Saihve adıyla tek bir köy kalmıştı (1:III.448).

Saihve, uzun süre Osmanlı egemenliğinde kaldıktan sonra, 93 Harbi’nde (1877-1878) Rusların eline geçti. Rus idaresinde Ardahan sancağının (okrug) Poshov kazasına (uçastok) bağlıydı. Bu kazada yer alan Tsurtskabi nahiyesinin dokuz köyünden biriydi (3). Birinci Dünya Savaşı’nın sonuna doğru bölgede Rus idaresinin sona ermesinin ardından bağımsız Gürcistan’nın (1918-1921) sınırları içinde kaldı. Kızıl Ordu’nun Gürcistan’ı işgali sırasında Ankara Hükümeti’nin verdiği ültimatom üzerine Gürcü askerlerinin Ardahan bölgesinden çekilmesiyle köy fiilen Türkiye’ye katıldı. 16 Mart 1921’de, Sovyet Rusya ile Ankara Hükümeti arasında imzalanan Moskova Antlaşması’yla da Saihve köyü Türkiye’ye bırakıldı (7:II.41).

Saihve köyü, 1928 tarihli Osmanlıca köy listesinde Kars vilayetinin Poshof kazasının merkez nahiyesine bağlıydı (2:761). 1935 genel nüfus sayımıda “Sayhu”, 1950 genel nüfus sayımında “Sayho” olarak kaydedilmiş olan köy, bu tarihlerde de aynı idari konuma sahipti (5:327; 6:225). Türkçe kaynaklarda Sayuhe, Sayohe, Sayhu, Sayho gibi farklı biçimlerde yazılmış olan Saihve adı, “yabancı kökten geldiği” için 1959 yılında 7267 sayılı kanunla Alabalık olarak değiştirilmiştir (7:748). Bununla birlikte sonraki yıllarda köyün eski adı yeni adıyla birlikte “Alabalık (Sayho)” biçiminde resmî kayıtlarda kullanılmıştır (9).

KAYNAKÇA:
1. ^ Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan(Osmanlıca ve Gürcüce), (Yayımlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1941-1958, 3 cilt.
2. ^ Son Teşkilat-i Mülkiyede Köylerimizin Adları (Osmanlıca), İstanbul, 1928.
3. ^ “Poshov kazası 1886 Yılı” (Rusça).
4. ^ Aleksandre Proneli, Görkemli Mesheti, Gori, 1914.
5. ^ 1935 Genel Nüfus Sayımı, İstanbul, 1937.
6. ^ 1950 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1954.
7. ^ Mustafa Kemal Atatürk, Nutuk, İstanbul, 1934, 3 cilt.
8. ^ Köylerimiz, (Yayımlayan) İçişleri Bakanlığı, Ankara, 1968.
9. ^ 1980 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1981.