Zvari

ZVARİ – Tarihsel Tao bölgesindeki yerleşimlerden biridir. Günümüzde Bademkaya adıyla Artvin ilinin Yusufeli ilçesine bağlı bir köydür. 

Etimoloji: Gürcüce bir yer adı olan Zvari (ზვარი), Mzavri’den (მზვარი) değişime uğramıştır. Gürcü dilinde “Mzvari”, “güneşli” veya “güneş alan yer” anlamına gelir (9:789; 102). Nitekim köy, her taraftan güneş alacak şekilde bir tepe üzerinde konumlanmıştır. Bu yer adı Türkçeye Zvar ve Zuvar şeklinde girmiştir. Nitekim 1835 tarihli nüfus defteri ile 1876 tarihli Trabzon vilayeti salnamesinde Zvar (زوار) olarak geçer (111:328; 27:356). Daha sonra köyün adı Zuvar şeklinde yazılmıştır (40:170).

Tarihçe: Zvari veya Mzvari köyü, Orta Çağ’da Gürcistan’ı oluşturan bölgelerden biri olan Tao’da yer alır. Nitekim Osmanlılar bu bölgeyi 1549 yılındaki Gürcistan seferinde Gürcülerden ele geçirmiştir (9:55). Zvari köyü, Osmanlı döneminin başında Livane sancağına, sonra Çıldır Eyaleti’ne bağlanmıştır. Nitekim Osmanlı idaresinin vergi ve askere alma amacıyla 1835 yılında gerçekleştirdiği nüfus tespitinde de Çıldır Eyaleti’ne bağlı Livane-i Ulya sancağının köylerinden biriydi. Nüfusu, 29 hane ve 75 erkek olarak kaydedilmiştir. Erkek sayısı kadar kadın eklenince, köyünün toplam nüfusunun yaklaşık 150 kişiden oluştuğu ortaya çıkar (111:246-248).

Zvari veya Mzvari köyü, 1876 tarihli Trabzon vilayeti salnamesine göre Lazistan sancağının Livana kazasına bağlıydı. Köyün nüfusu 20 hanede yaşayan 89 kişiden oluşuyordu. Osmanlı idaresinin bu tarihte de sadece erkek nüfusu tespit ettiği bilinmektedir. Erkek sayısı kadar kadın eklenince, köyde yaklaşık 178 kişinin yaşadığı ortaya çıkar. Köyde hayvan varlığı olarak 16 öküz, 10 inek, 5 at, 205 keçi ve 100 koyun kaydedilmiştir (27:357). Zvari, 93 Harbi’nin bir sonucu olarak 1878’de Livana kazası Rusya’ya bırakılınca, Erzurum vilayetinin Kiskim kazasına bağlandı.

Zvari veya Mzvari, 1928 tarihli köy listesinde Artvin vilayetinin Yusufeli kazasının merkez nahiyesine bağlı bir köydü (28:83). 1935 nüfus sayımında Erzurum vilayeti içinde aynı idari konuma sahipti ve “Zovar” olarak yazılmış olan köyde 306 kişi yaşıyordu (35:378). Zvari veya Zuvar Türkçe olmadığı için köyün adı 1959 yılında 7267 sayılı kanunla Bademkaya olarak değiştirilmiştir (68:790). 1965 genel nüfus sayımında Bademkaya köyünün nüfusu 393 kişiden oluşuyor ve bu nüfus içinde 89 kişi okuma yazma biliyordu (65:89).
*