Zvari

ZVARİ (Gürcüce: ზვარი; okunuşu: “zvari”), tarihsel Klarceti bölgesindeki yerleşim yerlerinden biridir. Günümüzde Artvin ilinin Yusufeli ilçesinde bulunmaktadır. Adı 1959 yılında Bademkaya olarak değiştirilmiştir.

Zvari, Yusufeli’nin kuzeydoğusunda yer alır. Kasabaya 51 km uzaklıktadır. Çevresinde Çimçimi (Cevizlik), Homhali (Narlık) ve Nigvzovani (Demirköy) adlı köyler bulunmaktadır.

TARİHÇE
Bademkaya köyünün eski adı Zvari veya Zuvar’dır. Nitekim 1835 tarihli nüfus defterinde ve 1876 tarihli Trabzon vilayeti salnamesinde uvar / Zuvar (زوار) olarak geçer (1:I:315; 2:VIII:356). Gürcüce bir yer adı olan Zvari / Zuari (ზვარი / ზუარი) “üzüm bağı” anlamına gelir.

Zvari, orta çağda Gürcistan’ın bir parçası olan Klarceti bölgesinin köylerinden biriydi. Osmanlılar köyü 1549 yılındaki Gürcistan seferinde, Gürcü atabeglerin yönettiği Samtshe Atabeyliği’nden ele geçirdi. Zvari, önce Livane sancağına, sonra Çıldır Eyaleti’ne bağlandı.

Osmanlı idaresinin askere alma amacıyla 1835 yılında gerçekleştirdiği nüfus tespitinde, bu sırada Livane-i Ulya sancağına bağlı Zvari’de 29 hane ve 75 erkek kaydedilmiştir. Köyün toplam nüfusunu bulmak için bir o kadar da kadın nüfusu eklemek gerekir. Bunun sonucunda Zvari’de 150 kişinin yaşadığı ortaya çıkar (1:I:315).

Zvari, 19. yüzyılın ikinci yarısında Trabzon vilayeti içinde Lazistan sancağı]]nın Livana kazasına bağlıydı. 876 tarihli Trabzon vilayeti salnamesine göre köyün nüfusu 20 hanede yaşayan 89 kişiden oluşuyordu. Osmanlı idaresinin bu tarihte de sadece erkek nüfusu tespit ettiği bilinmektedir. Erkek nüfusu kadar kadın nüfusu eklenince, Zvari’de yaklaşık 178 kişinin yaşadığı ve hane başına ortalama 8,9 kişinin düştüğü ortaya çıkar (2:VIII:357). 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı’nın ardından imzalanan Berlin Antlaşması uyarınca Osmanlı Devleti Liavana kazasını Rusya’ya bırakınca Zvari Kiskim kazasına bağlandı.

Zvari, 1928 tarihli köy listesinde Artvin vilayetinin Yusufeli kazasının merkez nahiyesine bağlı bir köydü (3:83). 1935 nüfus sayımında Erzurum vilayeti içinde aynı idari konuma sahipti ve “Zovar” olarak yazılmış olan köyde 306 kişi yaşıyordu (4:378). Zvari / Zuvar adı, “yabancı kökten geldiği” için 1959 yılında 7267 sayılı kanunla Bademkaya olarak değiştirilmiştir (5:790). 1965 genel nüfus sayımında Bademkaya köyünün nüfusu 393 kişiden oluşuyordu ve bu nüfus içinde sadece 89 kişi okuma yazma biliyordu (6:89).

KAYNAKÇA:
1. ^ Taner Artvinli, Yusufeli Külliyâtı, İstanbul, 2013, 2 cilt.
2. ^ Trabzon Vilayeti Salnamesi − 1869-1904, (Hazırlayan) Kudret Emiroğlu, Ankara, 1993-2009, 22 cilt.
3. ^ Son Teşkilat-i Mülkiyede Köylerimizin Adları(Osmanlıca), İstanbul, 1928.
4. ^ 1935 Genel Nüfus Sayımı, İstanbul, 1937.
5. ^ Köylerimiz, (Yayımlayan) İçişleri Bakanlığı, Ankara, 1968.
6. ^ 1965 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1968.