Karaveti

KARAVETİ (Gürcüce: კარავეთი; okunuşu: “k’araveti”), tarihsel Şavşeti bölgesinin yerleşim yerlerinden biridir. Bugün Artvin iline bağlı Şavşat ilçesinin bir köyüdür. 1959 yılında adı Saylıca olarak değiştirilmiştir. 

Karaveti, Şavşat‘ın kuzeyinde yer alır. Bu kasabaya 20 km uzaklıktadır. Çevresinde Cvarebi (Şalcı), Tsitveti (Atalar), Tsihisdziri (Kayadibi) ve Turmanidze (Kayabaşı) adlı köyler bulunmaktadır.

KÖYÜN ADI
Bugün Saylıca adını taşıyan köyün bilinen en eski adı, Karaveti’dir (1:11). Gürcüce bir yer adı olan Karaveti (კარავეთი), Türkçeye Karavat olarak girmiştir (2:153). Karaveti’den gelen Karavat adı,  “yabancı kökten geldiği” için 1959 yılında Saylıca olarak değiştirilmiştir.

Yine Gürcülerden ele geçirilen Çıldır bölgesinde, 1595 tarihli Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan‘daki kayda göre, Osmanlı idaresi tarafından Karav (كراو) olarak kaydedilmiş Karavi (კარავი)  adında bir köy bulunuyordu (3:III.423). Karavi ve Karaveti köyleri tarihsel Gürcü coğrafyasında aynı kökten gelen, muhtemelen “çadır” anlamındaki “karavi” (კარავი) kelimesiyle bağlantılı yer adları olmalıdır. Öte yandan Karaveti köyünde Sakidula (ჩაკიდულა), Napudzari (ნაფუძარი), Sakrdela (საყდნელა), Verhvnala (ვერხვნალა), Kodiskana (კოდისყანა), Miskinauri (მისკინაური) gibi Gürcüce yer adları, buranın bir Gürcü yerleşmesi olduğunu göstermektedir (4:191).

DEMOGRAFİ
Karaveti köyünün görece erken döneme ait nüfus bilgisi, Rusların 1886 yılındaki tespiti üzerinden verilebilir. Ne var ki bu sırada Karaveti ayrı bir köy olarak değil, Cvarebi köyünün bir mahallesi olarak kaydedilmiştir. Cvarebi köyünün nüfusu ise, 500 kişiden oluşuyordu. Bu nüfusun % 44,4’ü (222 kişi) Gürcü, (% 55,6’sı (278 kişi) Türk olarak kaydedilmişti. Cvarebi köyünün diğer mahalleleri Mariamtsminda (მარიამწმინდა) ve Şaliki (შალიკი) adlarını taşıyordu. Gürcü adları taşıyan bu yerleşmelerde nüfusun bir kısmının “Türk” olarak kaydedilmesi, demografik yapının değişmiş veya asimile olmuş Gürcülerin Türk sayılmasıyla ilişkili olabilir (1:11; 5).

Artvin ve Ardahan bölgelerinin Gürcistan tarafından Ankara Hükümeti’ne bırakılmasından bir yıl sonra, 1922 yılında Artvin livasında yapılan nüfus tespitinde Karaveti ayrı bir köy olarak geçmemektedir. Karaveti, bu tarihte de Cvarebi’nin bir mahallesi olmalıdır. Cvarebi’nin 760 kişiden oluşan nüfusunun bu kez tamamı “Türk” olarak kaydedilmiştir (6).

Karaveti’nin Cvarebi’den (Şalcı) ayrılıp ayrı bir köy haline getirildikten sonra, 1955 yılında yapılan ilk nüfus sayımında köyde 324 kişi yaşıyordu (7:145). Yeni adıyla Saylıca’nın nüfusu 1980 yılında azalmış ve 224 kişiye düşmüştür (8). Günümüzde köyde yaklaşık 30 kişi yaşamaktadır.

TARİHÇE
Karaveti, tarihsel Gürcistan’ın güneybatı kesimini oluşturan bölgelerden biri olan Şavşeti‘de yer alır. Osmanlılar bu bölgeyi 16. yüzyılın ortalarında, bir Gürcü devleti olan Samtshe Atabeyliği’nden ele geçirdi. Daha sonra köy Çıldır Eyaleti sınırları içinde yer aldı.

Karaveti, uzun süreli Osmanlı hâkimiyetinin ardından, 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı’ndan galip çıkan Çarlık Rusya’sının eline geçti. Rus idaresinde Karaveti, Artvin sancağının (okrug) Şavşet-İmerhevi kazasının (uçastok) sınırları içinde yer alıyordu. Bu tarihte Cvarebi köyünün üç mahallesinden biriydi (5). Birinci Dünya Savaşı’nın sonuna doğru bölgede Rus idaresinin sona ermesinin ardından bağımsız Gürcistan’ın (1918-1921) sınırları içinde kaldı. Kızıl Ordu’nun Gürcistan’ı işgali sırasında Ankara Hükümeti’nin verdiği ültimatom üzerine Gürcü hükümetinin Artvin ve  Ardahan bölgelerinden çekilmesiyle köy fiilen Türkiye’ye katıldı. 16 Mart 1921’de, Sovyet Rusya ile Ankara Hükümeti arasında imzalanan Moskova Antlaşması’yla da Karaveti Türkiye’ye bırakıldı (9:II.41).

Artvin ve Ardahan bölgelerinin Gürcistan tarafından Ankara Hükümeti’ne bırakılmasından bir yıl sonra, 1922 yılında Artvin livasında yapılan nüfus tespitinde Karaveti ayrı bir köy olarak geçmemektedir (6). Bu tarihte de Karaveti muhtemelen Cvarebi köyünün bir mahallesiydi. Nitekim 1954 yılında bu yerleşme, Cvarebi (Şalcı) köyünden ayrılarak “Karavat” adıyla ayrı bir haline getirilmiştir (2:153). Karavat adı, “yabancı kökten geldiği” için 1959 yılında 7267 sayılı kanunla Saylıca olarak değiştirilmiştir (10:693). Nitekim 1960 genel nüfus sayımında köyün adı Saylıca olarak geçer (10:75). Adının değiştirilmesine rağmen, Karavat adı yeni adıyla birlikte resmî kayıtlarda “Saylıca (Karavat)” biçiminde bir süre daha kullanılmıştır (11).

KAYNAKÇA:
1. ^  Roland Topçişvili- İnga Ğutidze, XIX. Yüzyıl ve XX. Yüzyıl Başlarındaki Rus Belgelerinde Şavşeti ve Klarceti Yer Adları (Gürcüce), Tiflis, 2019.
2. ^ Taner Artvinli, Artvin Yer Adları Sözlüğü, İstanbul, 2013.
3. ^ Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (Osmanlıca ve Gürcüce), (Yayımlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1947-1958, 3 cilt.
4. ^ 2015 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (Gürcüce), Tiflis, 2016.
5. ^ “Şavşet-İmerhevi kazası (1886 Yılı)” (Rusça).
6. ^ Nurşen Gök, “Artvin Livası’nın Anavatan’a Katılışı Sırasındaki Durumuna İlişkin Belgeler”, Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, Sayı: 41, Mayıs 2008, s. 89-104.
7. ^ 1955 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1961.
8. ^ 1980 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1981.
9. ^ Mustafa Kemal Atatürk, Nutuk, İstanbul, 1934, 3 cilt. 
10. ^ Köylerimiz, (Yayımlayan) İçişleri Bakanlığı, Ankara, 1968.
11. ^ 1960 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1963, s. 75.