OKAMİ (Gürcüce: ოკამი; translit.: “ok’ami”), tarihsel Kola bölgesindeki yerleşmelerden biridir. Bugün Ardahan iline bağlı Göle ilçesinde yer alır ve adı Çayırbaşı olarak değiştirilmiştir.
KÖYÜN ADI
Köyün bilinen en eski adı Okami’dir ve bu adın Gürcüce yazılışı Türkçeye Okam olarak geçmiştir. Nitekim Osmanlıların Gürcülerden ele geçirdiği toprakların bir kısmının erken tahrirlerinden biri olan 1595 tarihli Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan adlı tahrir defterinde, Meşe nahiyesine bağlı aynı adı taşıyan bir başka köy Okam (اوكام) olarak kaydedilmiştir.[1] Yaklaşık yüzyıl sonra, Çıldır Eyaleti’nin tahrirlerini içeren Defter-i Caba-i Eyalet-i Çıldır’da Ahalkalaki livasının Akşehir nahiyesindeki Okami köyü de Okam (اوكام) olarak yazılmıştır.[2] Bu iki kayıt Göle’deki Okami’nin de Türkçede Okam (اوكام) olarak yazılacağını göstermektedir.
Rusya İmparatorluğu 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı’nda, bugün adı Çayırbaşı olan Okami’nin de içinde yer aldığı bölgeyi ele geçirdi ve Ruslar 1886 tarihli nüfus sayımında köyü Okam (Окам) biçiminde kaydetmişlerdir.[3]
Yakın tarihlerde de köyün adı Türkçe benzer biçimlerde yazılmıştır. 1928 tarihli Son Teşkilat-i Mülkiyede Köylerimizin Adları adlı Osmanlıca yayında köyün adı Okam (اوقام) olarak yazılmış, ancak “kef” (ك) yerine “kaf” (ق) harfi kullanılmıştır.[4] İçişleri Bakanlığı tarafından 1968’de yayımlanan Köylerimiz adlı kitapta köyün yeni adı Çayırbaşı, eskş adı da Okam olarak geçer.[5] Bu kayıt köyün adının bu tarihten bir süre önce değiştirildiğini göstermektedir.
Günümüzde Gürcistan’da Ahalkalaki ve Kaspi ilçelerinde Okami adını taşıyan köyler vardır.
TARİHÇE
Okami, Tao-Klarceti’nin bir parçası olan Kola‘da yer alır. Yerleşmenin eski tarihine ilişkin bilgi yoktur; ancak köydeki kilisenin varlığından hareketle Okami’nin eski bir yerleşme olduğu söylenebilir. Gürcistan Krallığı, ardından Büyük Selçuklu egemenliğinde kalan köy, 13. yüzyılın ortalarından itibaren Gürcü atabegler devleti olan Samtshe-Saatabago sınırları içinde yer alıyordu. 16. yüzyılda Osmanlıların eline geçmesinden sonra, yaklaşık olarak Samtshe-Saatabago toprakları üzerinde kurulan Çıldır Eyaleti içinde kaldı.
Uzun süre Osmanlı egemenliği altında kalan Okami, 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı sırasında Rusya İmparatorluğuna katıldı. Okami köyü Rus yönetimi sırasında Ardahan sancağına (okrug) bağlı Göle kazasının (uçastok) idari merkeziydi. 1886 tarihli Rus sayımına göre Okami köyünde 228 kişi yaşıyordu. 22 kişi Ermeni 206 kişi Türk olarak kaydedilmiştir.[6] 1907 yılında bölgeyi gezen Gürcü tarihçi Ekvtime Takaişvili’nin verdiği bilgilere göre Okami’nin nüfusu Kürtler ve Türklerden oluşuyordu.[7]
Birinci Dünya Savaşı’nın sonlarına doğru Rus ordusunun bölgeden çekilmesinden sonra Okami bağımsız Gürcistan sınırları içinde yer aldı. Kızıl Ordu’nun Gürcistan’ı işgali sırasında Ankara Hükümeti kuvvetleri de Ardahan ve Artvin bölgelerini, geçici olarak da Batum’u ele geçirdi. 21 Mart 1921’de Sovyet yönetimiyle imzalanan Moskova Antlaşması’yla da Okami’nin de içinde yer aldığı Ardahan ve Artvin Türkiye’ye bırakıldı.[8]
KÖY KİLİSESİ
1907 yılında bölgeyi gezen Gürcü tarihçi Ekvtime Takaişvili’nin verdiği bilgilere göre Okami’nin merkezinde eski bir kilisenin yıkıntıları vardı. Kilisenin iç ve dış duvarları kesme taştan inşa edilmişti. Tek nefli ve apsisli yapının kuzey kısmına bitişik, apsisi olmayan bir şapel bulunuyordu. Kilisenin yıkıntıları üzerinde leylek yuvasına tanıklık etmiş olan Takaişvili, kilisenin etrafında irice mezar taşları bulunduğunu yazar. Bazı mezar taşlarını insan figürleri süslüyordu. Mezar taşlarından birinde oyma insan yüzü, diğerinde eyerli ata binmiş insan figürü vardı.[9-10] Bu kiliseden geriye bir şey kalmamıştır.
Kaynakça:
1. ^ Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (Gürcüce ve Osmanlıca), (Yayıma hazırlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1941-1958, 3 cilt; III. Cilt (1958) s. 310, 553, I. Cilt (1947) s. 219, 512.
2. ^ Defter-i Caba-i Eyalet-i Çıldır 1694-1732 (Gürcüce ve Osmanlıca), (Yayıma hazırlayan) Tsisana Abuladze, Tiflis 1979, s. 319.
3. ^ “Göle kazası (1886 Yılı)” (Rusça).
4. ^ Son Teşkilat-i Mülkiyede Köylerimizin Adları (Osmanlıca), İstanbul, 1928, s. 771.
5. ^ Köylerimiz, (Yayımlayan) İçişleri Bakanlığı, 1968, Ankara, s. 639.
6. ^ “Göle kazası (1886 Yılı)” (Rusça).
7. ^ Ekvtime Takaişvili, 1907 Yılı Kola-Oltisi ve Çangli’de Arkeolojik Araştırmalar Gezisi (Gürcüce), 1938, Paris, s. 14.
8. ^ Mustafa Kemal Atatürk, Nutuk, İstanbul, 1934, 2. cilt, s. 41.
9. ^ Ekvtime Takaişvili, 1907 Yılı Kola-Oltisi ve Çangli’de Arkeolojik Araştırmalar Gezisi (Gürcüce), 1938, Paris, s. 14.
10. ^ Tao-Klarceti – Tarihsel ve Kültürel Anıtlar Kataloğu (Gürcüce), (Editör) Buba Kudava, (Yazarlar) Nestan Bagauri, Zurab Batiaşvili, İrma Beridze, Buba Kudava, Nikoloz Jğenti, Goça Saitidze, Natia Hizanişvili, 2018, Tiflis, s. 184.
Not: Bu yazı ႧႤႧႰႨ ႾႠႰႨ tarafından Vikipedi için kaleme alınmıştır.
TAO-KLARCETİ 