Çaboria

ÇABORİA (Gürcüce: ჭაბორია; okunuşu: “ç’aboria”), tarihsel Samtshe bölgesinin Potshovi vadisindeki yerleşim yerlerinden biridir. Bugün Ardahan ilinin Posof ilçesinin bir köyüdür. Adı 1959 yılında Günlüce olarak değiştirilmiştir.

Çaboria, Posof‘un kuzeybatısında yer alır. Bu kasabaya 8 km uzaklıktadır. Çevresinde Saca (Kurşunçavuş), Kvelistskali (Gürarmut) ve Yukarı Cacuni (Uğurca) adlı köyler bulunmaktadır.

KÖYÜN ADI
Bugün Günlüce adını taşıyan köyün bilinen en eski adı, Çaboria’dır. Gürcüce bir yer adı olan Çaboria (ჭაბორია), Türkçe kaynaklara Çaboriye, Caborya gibi farklı biçimlerde girmiştir. Nitekim 1595 tarihli ve Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan adlı tahrir defterinde bu yerleşme Çaboriye / Çaburiye (چابوریۀ) adıyla kaydedilmiştir (1:III.446). 1928 tarihli Osmanlıca köy listesinde ise, köyün adı Caborya’ya (جابوریا) dönüşmüştür (2:761). 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı’nın ardından Ardahan bölgesine hakim olan Ruslar ise, köyün adını Gürcüceye uygun biçimde Çaboria (Чабориа) olarak yazmıştır (3).

Gürcü araştırmacı Konstantine Martvileli, Çaboria adının Gürcüce kuyu anlamına gelen “ça” (ჭა) kelimesinden türemiş bir yer adı olduğunu belirtmiştir (4). Gürcüce “boria” (ბორია) ise, “esinti” anlamına gelir. Bu kelimelerden hareketle Çaboria’nın (ჭა-ბორია) “esintili kuyu” anlamına geldiği söylenebilir.

DEMOGRAFİ
Çaboria’nın en eski nüfus bilgisi, 1595 tarihli ve Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan adlı Osmanlı tahrir defterinde yer alır. Bu defterde Çaboria, Çaboriye-i Süfla (چابوریۀ سفل) ve Çaboriye-i Ulya (چابوریۀ علیا) olmak üzere iki yerleşme olarak kaydedilmiştir. Çaboriye-i Süfla’da (Aşağı Çaboriye) 12 hane yaşıyordu. Çaboriye-i Ulya (Yukarı Çaboriye) ise, boş olarak kaydedilmiştir. Aşağı Çaboria’da her hane, Osmanlı Devleti’nin Hristiyan köylülerden aldığı ispenç vergisi vermekle yükümlü kılınmıştı. Hane reislerinin çoğu Gogiça, Elia, Sehnia, İvane, Abesalom, Mahara, İordane gibi Gürcü adları taşıyordu. 1878’de tek bir köy olarak kaydedilmiş olan Çaboria’nın nüfusu 25 haneden (yaklaşık 125 kişi) oluşuyordu (1:I.312, 319; II.303, 311; III.446).

Ardahan bölgesini ele geçiren Rusların 1886 yılındaki tespitine göre Çaboria’nın nüfusu 215 kişiden oluşuyordu. Köyde yaşayan insan sayısı, 1896’da 269 kişiye, 1906’da da 308 kişiye yükselmiştir. Bu tespitlerde nüfusun tamamı “Türk” olarak kaydedilmiştir (3; 5:114). Nüfusun “Türk” olarak kaydedilmiş olması, Müslümanlaşmış Gürcülerin asimile olduğunu göstermektedir. Nitekim Birinci Dünya Savaşı sırasında Ardahan bölgesini gezen Gürcü araştırmacı Konstantine Martvileli, Çaboria’da 30 hanede 355 Müslüman Gürcünün yaşadığını yazmıştır (4).

1935 genel nüfus sayımında adı “Cabarya” biçiminde yazılmış olan köyün nüfusu 543 kişiden oluşuyordu (6:68). Günümüzde köyde yaklaşık 90 kişi yaşamaktadır.

TARİHÇE
Çaboria, tarihsel Samtshe bölgesinin yerleşim yerlerinden biriydi. Osmanlılar köyü, birleşik Gürcistan Krallığı’ın ardından bu bölgeye hakim olan Samtshe Atabeyliği’nden 16. yüzyılın ortasında ele geçirdi. 1595 tarihli Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan adlı Osmanlı mufassal defterinde Çaboria, Gürcistan Vilayeti içinde, Poshov livasına Güney nahiyesinde Çaboriye-i Süfla (چابوریۀ سفل) ve Çaboriye-i Ulya (چابوریۀ علیا) olmak üzere iki yerleşme olarak kaydedilmiştir. Bu tarihte Çaboriye-i Süfla (Aşağı Çaboriye) meskun bir yerleşmeyken, Çaboriye-i Ulya (Yukarı Çaboriye) boş olarak kaydedilmiştir. Yukarı Çaboria halkı köyün Müslüman devletin eline geçmesinden dolayı Gürcistan’ın iç kesimlerine göç etmiş olabilir. Aşağı Çaboria’da bu tarihte buğday ve arpa tarımı ile arıcılık yapılduğu, domuz ve koyun beslendiği bu defterdeki kartlardan anlaşılmaktadır. Bu iki yerleşme 1878’de tek bir köy olarak kaydedilmiştir (1:I.312, 319; II.303, 311; III.446). Yukarı Çaboria bugün köyün merkezini oluştururken, Aşağı Çaboria bir mahalle olarak Aşağı Günlüce diye adlandırılmaktadır.

Çaboria, uzun süre Osmanlı egemenliğinde kaldıktan sonra, 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı’nın ardından Rusların eline geçti. Rus idaresinde Ardahan sancağının (okrug) Poshov kazasına (uçastok) bağlıydı. Bu kaza içinde Digur (Diğviri) nahiyesinin köylerinden biriydi (3). Çaboria, Birinci Dünya Savaşı’nın sonuna doğru bölgede Rus idaresinin sona ermesinin ardından bağımsız Gürcistan’nın (1918-1921) sınırları içinde kaldı. Kızıl Ordu’nun Gürcistan’ı işgali sırasında Ankara Hükümeti’nin verdiği ültimatom üzerine Gürcü hükümetinin Ardahan ve Artvin bölgelerinden çekilmesiyle köy fiilen Türkiye’ye katıldı. 16 Mart 1921’de, Sovyet Rusya ile Ankara Hükümeti arasında imzalanan Moskova Antlaşması’yla da Çaboria Türkiye’ye bırakıldı (7:II.41).

Çaboria, 1928 tarihli Osmanlıca köy listesinde “Caborya” adıyla Kars vilayetinin Poshof kazasının merkez nahiyesine bağlıydı (2:761). 1935 genel nüfus sayımında “Cabarya” biçiminde yazılmış olan köy, aynı idari konuma sahipti (6:68). Çaboria / Caborya, “yabancı kökten geldiği” için 1959 yılında 7267 sayılı kanunla Günlüce olarak değiştirilmiştir (8:627). Bununla birlikte köyün eski adı yeni adıyla birlikte resmî kayıtlarda “Günlüce (Caborya)” biçiminde bir süre daha kullanılmıştır (9).

KAYNAKÇA:
1. ^ Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (Osmanlıca ve Gürcüce), (Yayımlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1941-1958, 3 cilt.
2. ^ Son Teşkilat-i Mülkiyede Köylerimizin Adları (Osmanlıca), İstanbul, 1928.
3. ^ “Poshov kazası 1886 Yılı” (Rusça).
4. ^ Konstantine Martvileli, “Ardahan Bölgesinde”, Sakartvelo gazetesi, 7 Ekim 1917, sayı 220.
5. ^ Candan Badem, Çarlık Yönetiminde Kars, Ardahan, Artvin, İstanbul, 2018.
6. ^ 1935 Genel Nüfus Sayımı, İstanbul, 1937. 
7. ^ Mustafa Kemal Atatürk, Nutuk, İstanbul, 1934, 3 cilt. 
8. ^ Köylerimiz, (Yayımlayan) İçişleri Bakanlığı, Ankara, 1968.
9. ^ 1980 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1981.