Muzareti

MUZARETİ – Tarihsel Kola bölgesindeki yerleşimlerden biridir. Bugün Çakırüzüm adıyla Ardahan ilinin Göle ilçesine bağlı bir köydür. 

Etimoloji: Gürcüce bir yer adı olan Muzareti (მუზარეთი), Mtzareti’den (მწარეთი) değişime uğramış olabilir. Mtzareti ise, “kekre” veya “acımık”ın Gürcüce adı “mtzara”dan (მწარა) türemiş olup bu bitkinin bolca yetiştiği yeri ifade eder. Muzareti Türkçeye Muzarat (موزارات) şeklinde girmiştir.^[1]

Tarihçe: Muzareti, ortaçağda Gürcistan’ı oluşturan tarihsel bölgelerden biri olan Kola’da yer alır. Nitekim bu bölgeyi Osmanlılar 16. yüzyılın ikinci yarısında Gürcülerden ele geçirmiştir. Gürcüce bir ad taşıyor olması ve eski kilisede Gürcüce yazının bulunması da köyün Osmanlı döneminden önce bir Gürcü yerleşimi olduğunu göstermektedir.^[2]

Muzareti, 16. yüzyılın sonlarında Kars eyaletine bağlı ve Osmanlı idaresinin “Ardahan-i Küçük” (Göle) şeklinde adlandırdığı sancağın köylerinden biriydi. Uzun süre Osmanlı egemenliğinde kaldıktan sonra, 93 Harbi’nin ardından 1878 yılında imzalanan Berlin Antlaşması’yla Osmanlı Devleti tarafından Rusya’ya bırakıldı. 1886 tarihli nüfus tespitinde Rus idaresince Muzaret (Мюзарет) şeklinde kaydedilmiş olan yerleşim, Ardahan sancağının Göle kazasına bağlı “Yunan nahiyesi”nin 13 köyünden biriydi. Köydeki 34 hanede, 100’ü erkek ve 87’si kadın olmak üzere 187 kişi yaşıyordu. Hem Muzaret’in de hem de bağlı olduğu nahiyenin nüfusu Yunanlılardan (Rum) oluşuyordu.^[3] Muzareti’nin nüfusu 1896 yılında 287 kişi, 1906 yılında 415 kişi olarak tespit edilmiştir.^[4]

Kola bölgesine 1907 yılında araştırma gezisi yapan Gürcü tarihçi ve arkeolog Ekvtime Takaişvili de Muzareti’de Rumların yaşadığını yazmıştır. Takaişvili’nin verdiği bilgiye göre, o sırada Göle bölgesinin nüfusu hayli renkli bir hale gelmiş, 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı sırasında Osmanlı ülkesinden göç etmiş olan Rumlar ve Ermeniler Müslüman Gürcülerden boşalmış yerlere yerleştirilmişti. Nitekim Muzareti köyünde Rumlar eski Gürcü kilisesini yıkmış ve taşlarıyla yeni bir kilise inşa etmişti.^[5]

Muzareti, 1928 tarihli Osmanlıca köy listesinde Muzarat (موزارات) adıyla Kars vilayetinin Göle kazasının merkez nahiyesine bağlıydı.^[6] 1940 genel nüfus sayımında aynı idari konuma sahip olan Muzarat’ın nüfusu 369 kişiden oluşuyordu.^[7 Muzareti veya Muzarat Türkçe olmadığı için köyün adı 1959 yılında 7267 sayılı kanunla Çakırüzüm olarak değiştirilmiştir.^[8] 1965 genel nüfus sayımında Çakırüzüm köyünün nüfusu 851 kişiden oluşuyor ve bu nüfus içinde sadece 181 kişi okuma yazma biliyordu.^[9]

Tarihsel yapılar: Muzareti köyünde iki eski kilisenin varlığı bilinmektedir. Ekvtime Takaişvili’nin köyde bulunduğu 1907 yılında, köye yerleştirilmiş olan Rumlar tarafından iki kilise de yıkılmıştı. Birinin yerinde inşa edilmiş olan yeni kilisenin bir taşında Gürcü alfabesinin Asomtavruli harfleriyle “წმინდაო გიორგი” (“Aziz Giorgi”) şeklinde okunan “წ~ო გ~ი” yazısı bulunuyordu. Bu yazı kilisenin zamanında Aziz Giorgi adına inşa edilmiş olduğu anlaşılmaktadır. İkinci kilisenin inşası ise bu tarihte devam ediliyordu.^[10] Bu iki kiliseden bugüne bir iz kalmamıştır.
*