Kameleti

KAMELETİ (Gürcüce: ქამელეთი / კამელეთი;  okunuşu: “kameleti” / “k’ameleti”), tarihsel Klarceti bölgesindeki yerleşim yerlerinden biridir. Bugün Artvin ilinin Murgul ilçesinde yer alır. Adı 1925’te Kâmil olarak değiştirilmiştir.

Murgul vadisinin köylerinden biri olan Kamaleti, Murgul kasabasının yaklaşık 6 km kuzeydoğusunda yer alır. Köy statüsünü yitirmiş olan yerleşme, bugün Ereguna’nın (Erenköy) bir mahallesidir.

TARİHÇE
Gürcüce bir yer adı olan Kameleti, Türkçeye Kamilet olarak girmiştir. 1876 Trabzon vilayeti salnamesinde Kamelet (كاملت) olarak geçer (1:VIII:354). Muvahhid Zeki’nin Artvin üzerine kitabında da Kamelet ( (كاملەت) ) biçiminde yazılmıştır (2:120). 93 Harbi’nde (1877-1878) Artvin bölgesini ele geçiren Ruslar köyü Kamelet (Камелет) adıyla kaydetmiştir (3). Gürcüce bir sonekle (−ეთი/−eti) bitmesi, Kameleti’nin Gürcüce bir yer adı olduğunu göstermektedir. Artvin’in Arhavi ilçesinde bulunan Kamilet vadisinin adı da büyük bir olasılıkla Kameleti’den değişime uğramıştır.

Kameleti, orta çağda Gürcistan’ı oluşturan bölgelerden biri olan Klarceti’de yer alır. Nitekim Osmanlılar bu bölgeyi 16. yüzyılın ilk yarısında Gürcülerden ele geçirmiştir. Öte yandan Kameleti’nin bulunduğu Murgul vadisi tarihsel olarak Gürcü yerleşimlerinin yer aldığı bir bölgedir.

Kameleti, 19. yüzyılın ikinci yarısında Trabzon Vilayeti’nde Lazistan sancağına bağlı Livana kazası köylerinden biriydi. 1876 tarihli Trabzon salnamesine göre köyde 12 hanede 33 kişi yaşıyordu. Salnamede belirtilmemiş olsa da bu tarihte Osmanlı idaresinin sadece erkek nüfus tespit ettiği bilinmektedir. Erkek sayısı kadar kadın eklenince, köyünün nüfusunun 66 kişiden oluştuğu ortaya çıkar (1:VIII:355).

Kameleti, 93 Harbi’nin ardından kurulan Rus idaresi sırasında, 1886 nüfus tespitine göre Artvin sancağına (okrug) bağlı Artvin kazasın (uçastok) bir köyüydü. Bu kaza içinde Çhaleti nahiyesinin köylerinden biriydi. Köyde sadece 1 hanede 4 kişi yaşıyordu ve nüfusun tamamı Gürcülerden oluşuyordu. Rus idaresinde köyün Osmanlı ülkesine göç ettiği bu kayıttan da anlaşılmaktadır (3). 1890’ların başında Murgul vadisini gezen Gürcü tarihçi Zakaria Çiçinadze de köyde büyük bir göçün olduğunu yazmıştır (4:133).

Kameleti, Rus idaresinin sona ermesinin ardından bir süre bağımsız Gürcistan’ın sınırları içinde kaldı. Kameleti köyünün de için yer aldığı Artvin sancağı 1920’de Sovyet Rusya tarafından da Gürcistan’ın bir parçası olarak tanındı. Bununla birlikte Sovyet Rusya Gürcistan’ı işgal edince, 16 Mart 1921 tarihli Moskova Antlaşması’yla köy Türkiye’ye bırakıldı.

Kamileti köyünde 1922 yılında Artvin livasında yapılan nüfus tespiti sırasında köyde sadece 1 hanede 7 kişi yaşıyordu. Bu tek hanenin köyde kalmaya devam ettiği anlaşılmaktadır. Bu tarihte de köyün nüfusu Gürcü olarak kaydedilmişti. Bu tarihte Kameleti, Borçka kazasının Murgul nahiyesine bağlıydı (5).

Kameleti Türkçe olmadığı için köyün adı 1925 yılında, Kameleti adını çağrıştıracak biçimde Kâmil olarak değiştirildi. Ertesi yılki nüfus tespitinde köyde yine 1 hanede 7 kişi yaşıyordu (6:144). Kameleti, 1928 tarihli Osmanlıca köy listesinde Kâmilköy adıyla Murgul nahiyesinin bir köyü olarak geçer (7:79). Ancak 1935 genel nüfus sayımında adının geçmemesi, Kâmilköy’ün bu iki tarih arasından bir mahalle olarak Erenköy’e bağlandığını göstermektedir (7:200).

Kameleti’deki bir kayın ağacının 300 yaşlarında olduğu tahmin edilmektedir. Bu ağaçın boyu 42 metre, çapı 3,08 metre ve çevresi 9,70 metredir. Çatallı bir gövdesi olan ağaç 2002 yılında “tabiat anıtı” olarak tescil edilmiştir (9).

KAYNAKÇA:
1. ^ Trabzon Vilayeti Salnamesi − 1869-1904, (Hazırlayan) Kudret Emiroğlu, Ankara, 1993-2009, 22 cilt.
2. ^ Muvahhid Zeki, Artvin Vilayeti Hakkında Malumat-ı Umumiye, 1927.
3. ^ “Artvin kazası (1886 Yılı)” (Rusça). 
4. ^ Zakaria Çiçinadze, Müslüman Gürcülerin Osmanlı Ülkesine Büyük Göçü (Gürcüce), Tiflis, 1912.
5. ^ “Nurşen Gök, “Artvin Livası’nın Anavatan’a Katılışı Sırasındaki Durumuna İlişkin Belgeler”, Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, Sayı: 41, Mayıs 2008, s. 89-104″.
6. ^ Muvahhid Zeki, Artvin Vilayeti Hakkında Malumat-ı Umumiye, İstanbul, 2010 (Birinci basım 1927).
7. ^ Son Teşkilat-i Mülkiyede Köylerimizin Adları(Osmanlıca), İstanbul, 1928.
8. ^ ^“1935 Genel Nüfus Sayımı, İstanbul, 1937.
9. ^ “Kamilet Doğu Kayını”, Karadeniz Kültür Envanteri.