OŞKİSORİ KİLİSESİ – Tarihsel Tao bölgesinde, günümüzde Erzurum ilinin Uzundere ilçesine bağlı ve eski adı Oşkisori olan Sapaca köyünde orta çağdan kalma Gürcü kilisesidir.
Tarihçe: Oşkisori (ოშქისორი), “oşki” ve “sori” kelimelerinden oluşur. Oşki, Lazca ve Megrelce “şka” (შქა) kelimesinden değişime uğramış olup “kuşburnu” ve “ortada bulunan” anlamına gelir. Sori (სორი) kelimesinin özgün biçimi ise, “dzor” (Ձոր) olup Ermenicede dere veya vadi anlamı taşır. Oşkisori köyünün bulunduğu Tao, orta çağda Gürcistan’ı oluşturan bölgelerden biriydi. Nitekim Osmanlılar bu bölgeyi ve köyü 16. yüzyılın ortalarında Gürcülerden ele geçirmiştir. 1574 tarihli Osmanlı mufassal defterine göre Oşkisori büyük bir köydü ve 126 Hristiyan haneden oluşuyordu. Söz konusu nüfusun ibadet ettiği üç veya dört kilise bulunuyordu. Köyün Orta mahallesinde bulunan kilisenin de bu dönemden kaldığı anlaşılmaktadır. Kilise günümüzde büyük ölçüde yıkılmıştır (8:121-123; 2:100).
Mimari: Oşkisori Kilisesi, köyün Orta mahallesinde, yüksekçe bir yerde inşa edilmiştir. Kilisenin düzgün kesme kaplama taşlarının bir kısmı günümüze ulaşmıştır. Kilisenin giriş kapısı güneyde bulunmaktadır. Apsiste duvar resimlerinin ve yazılı fresklerin izleri bugün de fark edilmektedir. Kuzey ve batı duvarlarının da duvar resimleriyle bezeli olduğu anlaşılmaktadır. Bu kiliseye ait olduğu tahmin edilen Gürcüce yazılı ve motifli taşları köyün eski camisinin duvarlarında tespit edilmiştir. Bu taşların caminin bulunduğu yerde olup tamamen yıkılmış başka bir kiliseye ait olabileceği de düşünülmektedir. Üzerinde Gürcü alfabesinin Asomtavruli karakteriyle bir yazının bulunduğu taş, caminin doğusundaki giriş kapısının üzerine yerleştirilmiştir. Gürcüce yazı taşın üst kısmında yer alır ve yazıtın sonunda 1305 tarihi bulunmaktadır. Yazıtta Gürcüce Goderdzi adı kilisenin banisi olarak geçmekte ve onun ağzından yakınları için tanrıdan mağfiret dilenmektedir. Gürcüce yazılar Temo Cocua tarafından şu şeklide okunmuştur:
„[ქ]. სახელითა ღ(მრთ)ისათა, მე, გოდერძინ{ა}ნ, (?) [—–]ალმ{ა}ნ, (?) აღვაშენე წ(მიდა)ჲ | [———–] დედისა ღ(მრთ)ისა, [სა]დიდ(ე)ბ(ე)ლ(ა)დ მ(ა)მიდა, ძისა და ს(უ)ლისა წ[(მიდი)სა], | [———] ს(უ)ლისა დამშობ{ე}ლთა ჩ{ე}მთასა. ვინცა მიემთ{ხჳ}ვნ{ე}თ, შ{ე}ნდ{ო}ბა ბ{რ}ძ{ანე}თ ჩ{ე}მ|თ{ჳ}ს. ქ(რონი)კ(ო)ნი | იყო | ფკე (1305 წ.)“ (8:121-122).
*
TAO-KLARCETİ 