Hintskana

HİNTSKANA (Gürcüce: ხინწყანა; okunuşu: “h’ints’qana”), tarihsel Klarceti bölgesindeki yerleşim yerlerinden biridir. Günümüzde Artvin ilinin Borçka ilçesinde yer alır. Adı 1925 yılında Tekin olarak değiştirilmiştir. Tekin köyü daha sonra Karşıköy’ün bir mahallesine dönüşmüştür.

Hintskana, Borçka kasabasının kuzeydoğusunda, Gürcistan sınırına yakın bir bölgede yer alır. Bu kasabaya yaklaşık 13 km uzaklıktadır.

TARİHÇE
Gürcüce bir yer adı olan Hintskana (ხინწყანა), Türkçeye Hanzkana veya Hinskana (خنسقانا) olarak girmiştir (1:15: 2:119). Ruslar ise, köyün adını 1886 yılında Gürcücesine uygun biçimde Hintskana (Хинцкана) olarak kaydetmiştir (3). “Hintsi / hinci” (ხინწი /ხინჯი) Megrel / Laz dilinde köprü, “kana” (ყანა) Gürcü dilinde tarla anlamına gelir. Hintskana adı Türkçeye “Köprü köy” olarak çevrilebilir.

Hintskana, tarihsel Gürcistan’ın güneybatı kesimini oluşturan bölgelerden biri olan Klarceti’de yer alır. Klarceti, Gürcü Krallığı’nın prensliklerinden biriydi ve bu prensliğin merkezi Artanuci idi. Bu bölgeyi Osmanlılar 16. yüzyılın ilk yarısında Gürcülerden ele geçirdi (9:66-67).

Osmanlı idaresinde Çıldır Eyaleti içinde yer alan Hintskana, 1835 nüfus tespiti sırasında, Berta ve Sinkoti nahiyelerini kapsayan Livane sancağının bir köyüydü. Bu tarihte köyde 30 hanede 94 erkek yaşıyordu. Vergi belirleme ve askere alma amacıyla gerçekleştirdiği bu nüfus tespitinde Osmanlı idaresi sadece erkek nüfus tespit etmiştir. Köyün toplam nüfusunu tespit etmek erkek sayısı kadar kadın eklenince, Hintskana’nın toplam nüfusunun 188 kişiden oluştuğu ortaya çıkar. Köyün nüfusu “Müslim” olarak kaydedilmiştir. Rus idaresinin 1886 yılındaki nüfus tespitine bakınca, bu “Müslim” nüfusun Müslüman Gürcülerden oluştuğu anlaşılmaktadır (1:15; 151-153).

Hintskana, uzun süre Osmanlı egemenliğinde kaldıktan sonra, 93 Harbi’nde Rusların eline geçti. 1886 tarihli nüfus sayımına göre köy, Batum sancağının (okrug) Gonio kazasına (uçastok) bağlıydı. Bu kazanın nahiyelerinden biri olan Sabauri nahiyesinin (сельское общество: kırsal topluluk) iki köyünden biriydi. Köyün nüfusu 114 kişiden oluşuyordu ve nüfusun tamamı Gürcü olarak kaydedilmişti. 1835 yılı nüfusuyla kıyaslandığında Hintskana’nın nüfusunun azaldığı görülmektedir (3). Daha sonra bölgeyi dolaşmış olan Gürcü tarihçi Zakaria Çiçinadze, 1893 yılında köyden 30 hane bulunduğunu, 20 hanenin ise göç ettiğini yazmıştır (6:149; 7:136).

Hintskana, Birinci Dünya Savaşı’nın sonlarında Rusya’nın bölgeden çekilmesinden bir süre sonra, Gürcistan Demokratik Cumhuriyeti’nin sınırları içinde kaldı. Kızıl Ordu’nun Gürcistan’ı işgali sırasında Ankara Hükümeti’nin Tiflis hükümetine verdiği ültimatom üzerine Gürcü idaresinin çekilmesinin ardından köy fiilen Türkiye’ye katıldı. Gürcistan Demokratik Cumhuriyeti’nin topraklarının işgal edilmesinin ardından Sovyet Rusya ile Ankara Hükümeti’nin 16 Mart 1921’de imzaladığı Moskova Antlaşması’yla Hintskana köyünü de kapsayan Artvin ile Ardahan bölgeleri Türkiye’ye bırakıldı (10:II.489).

Artvin livasında 1922 yılında yapılan nüfus tespitinde köyün adı “Hensekane” olarak yazılmıştır. Bu tarihte Hintskana, Borçka kazasının Maradid nahiyesine bağlı bir köy olarak kaydedilmiştir. Köyün nüfusu 24 hanede yaşayan 74 Müslüman Gürcüden oluşuyordu (11). 1835 ve 1886 yıllarına göre nüfusun iyice azalmış olması, Rus idaresindeki köyden Osmanlı ülkesine önemli bir göçün olduğunu göstermektedir. Hintskana Türkçe olmadığı için köyün adı 1925 yılında Tekin olarak değiştirildi. Ertesi yıl köyün nüfusu 22 hanede yaşayan 77 kişiden oluşuyordu (12:144).

Hintskana, 1933 tarihli köy listesinde Tekin olarak geçer (13:717). Ancak 1935 genel nüfus sayımında köyün adı geçmemektedir (14). Bu kayıtlar Tekin köyünün 1933-1935 arasında Karşıköy’e (Heba) bir mahalle olarak bağlandığını göstermektedir. Günümüzde Hintskana köyü, Aşağı Tekin ve Yukarı Tekin olmak üzere iki mahalleden oluşmaktadır.

KAYNAKÇA:
1. ^ Emrullah Alemdar, 1835 Tarihli Livane (Artvin) Sancağı 2767 Numaralı Nüfus Defterinin Değerlendirilmesi, Erzurum, 2019.
2. ^Muvahhid Zeki, Artvin Vilayeti Hakkında Malumat-ı Umumiye, 1927.
3. ^ Gonio kazası (1886 Yılı)” (Rusça)”.
4. ^A Comprehensive Georgian-English Dictionary, 2006, 2 cilt.
5. ^A Comprehensive Georgian-English Dictionary, 2006, 2 cilt.
6. ^Zakaria Çiçinadze, Müslüman Gürcüler ve Gürcistan’daki Köyleri (Gürcüce), Tiflis, 1913.
7. ^ Zakaria Çiçinadze, Müslüman Gürcülerin Osmanlı Ülkesine Büyük Göçü (Gürcüce), Tiflis, 1912.
8. ^Klarceti (Gürcüce), Mamia Pağava, Meri Tsintsadze, Maia Baramidze, Malhaz Çoharadze, Tina Şioşvili, Şota Mamuladze, Ramaz Halvaşi, Nugzar Mgeladze, Zaza Şaşikadze, Cemal Karalidze, Batum, 2016.
9. ^Roland Topçişvili, Gürcülerin Etnik Tarihi ve Gürcistan’ın Tarihsel-Etnografik Bölgeleri (Gürcüce), 2002.
10. ^Mustafa Kemal Atatürk, Nutuk, İstanbul, 1969, 3 Cilt, 2. cilt s. 489.^ 
11. ^ Nurşen, Gök, Artvin Livası’nın Anavatan’a Katılışı Sırasındaki Durumuna İlişkin Belgeler”, Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, Sayı: 41, Mayıs 2008, s. 89-104.
12. ^ Muvahhid Zeki, Artvin Vilayeti Hakkında Malumatı Umumiye, 2010 (Birinci basım 1927).
13. ^ Köylerimiz, (Yayımlayan) Dahiliye Vekaleti, İstanbul, 1933.
14. ^1935 Genel Nüfus Sayımı, İstanbul, 1937.