Çihta

ÇİHTA (Gürcüce; ჩიხთა; okunuşu: “çih’ta”), tarihsel Şavşeti bölgesindeki yerleşim yerlerinden biridir. Bugün Artvin ilinin Şavşat ilçesinde yer alır. Adı 1959’da Akdamla olarak değiştirilmiştir.

Çihta, Şavşat’ın kuzeyinde yer alır ve kasabaya 37 km uzaklıktadır. Çevresinde Mikeleti (Çermik), Cinali (Ilıca), Şavmta (Şenköy), Manatba (Yeşilce) ve Hohlevi (Çağlıpınar) adlı köyler bulunmaktadır.

KÖYÜN ADI
Köyün bilinen en eski adı Çihta’dır (ჩიხთა / ჩიხტა). Gürcüce olan bu yer adı Çihvta (ჩიხვთა ჩიხვტა) olarak da yazılır (1:192). Türkçeye kaynaklarda Çıkta / Çıhta olarak geçer (2; 3:138). Bir Gürcü köyü olan Çihta’da Gürcü dili ve Gürcüce mevki adları bugüne kadar korunmuştur (4:425).

Çihta köyünde Diçala (დიჭალა), Nakvişnevi (ნაქვიშნევი), Haritsatsolati (ხარიწაწოლათი), Verhnali (ვერხნალი), Nakordali (ნაკორდალი), Didkana (დიდყანა), Kodziri (კოძირი), Kedi (ქედი), Samarile (სამარილე), Karzikana (კარზიყანა), Thilnari (თხილნარი), Vaşlianvelebi (ვაშლიანველები), Sarikevi (სარიყევი), Patrahevi (პატრახევი), Naplati (ნაფლატი) gibi mevki adları bugün de kullanılmaktadır (1:192).

DEMOGRAFİ
Çihta’nın çok eski döneme dair nüfus bilgileri belli başlı kaynaklarda yer almamaktadır. Rus idaresinin 1886 yılında Tao-Klarceti‘de yaptığı nüfusu tespiti sırasında Çihta ayrı bir köy olarak değil, Cinali‘nin bir mahallesi olarak kaydedilmiştir. Bu tarihte Cinali köyünde 17 hanede 143 kişi yaşıyordu (5:10; 6).

Çihta, 1921’de Türkiye’ye bırakıldıktan sonra da Cinali köyünün bir mahallesi olarak kaydedilmiştir. 1922 tarihli nüfus cetveline göre Cinali köyüde 175 hanede 1.156 yaşıyordu (7). Ne var ki bu kaynaktan Çihta’nın nüfusunu tespit etmek mümkün değildir. Ayrı bir köy olmasından sonra yapılan ilk genel nüfus sayımında “Çıkta” olarak kaydedilmiş olan Çihta’da 423 kişi yaşıyordu (3:138).

TARİHÇE
Çihta’nın tarihi hakkında kesin bir bilgi mevcut değildir. Bununla birlikte buradaki kule ya da kilise kalıntısı ile adının Gürcüce olması, köyün Osmanlı dönemi öncesi bir yerleşme olduğunu işaret etmektedir. Osmanlı Devleti’nin 16. yüzyılın ortasında ele geçirdiği Çihta, bu dönemde Gürcü atabeglerin yönettiği Samtshe-Saatabago (1268-1625) sınırları içindeyi. Uzun süre Osmanlı idaresinde kalan Çihta’yı 93 Harbi’nde (1877-1878) Ruslar ele geçirdi.

Rus idaresi sırasında Çihta, Cinali köyünün bir mahallesi olarak kaydedilmiştir. Cinali ise, Artvin sancağının (okrug) İmerhev-Şavşeti kazasına (uçastok) bağlıydı (6). Birinci Dünya Savaşı’ndan sonra Rus idaresi sona erince, Çihta bir süre bağımsız Gürcistan’ın sınırları içinde kaldı. Kızıl Ordu’nun Gürcistan’ı işgali sırasında Ankara Hükümeti ile Sovyet Rusya arasında 16 Mart 1921’de imzalanan Moskova Antlaşması’yla Türkiye’ye bırakıldı (8:41).

Çihta, Türkiye sınırları içinde kaldıktan sonra, uzun süre Şavşat kazasının Merya nahiyesine bağlı Cinali köyünün bir mahallesiydi. 1944 yılında “Çıkta” adıyla ayrı bir köy haline getirildi ve Şavşat kazasının Merya nahiyesine bağlandı (9:95; 3:138). Bununla birlikte, “yabancı kökten geldiği” gerekçesiyle Çıkta adı 1959 yılında Akdamla olarak değiştirildi (10:21). Bununla birlikte köyün eski adı yeni adıyla birlikte uzun süre “Akdamla (Çıkta)” biçiminde resmî kayıtlarda kullanılmıştır (11).

TARİHSEL YAPILAR
Akdamla köyünde günümüze ulaşan tek tarihsel yapı, Çihta Kulesi’dir. Kare planlı yapı (6×4 m), köyün kuzeyinde, deniz seviyesinden 2.210 metre yükseklikte, bir tepede yer alır. Günümüze yıkıntısı ulaşan yapının güneydoğu kısmında yuvarlak bir forma sahip olması, bir kalenin duvardan dışarı taşan bir kulesi veya kilisenin bir parçası olduğunu göstermektedir (12:314). Nitekim 1890’ların başında Şavşeti bölgesini dolaşan Gürcü tarihçi Zakaria Çiçindze Çihta’da küçük bir kilisenin kalıntısından söz etmiştir (13:284).

KAYNAKÇA:
1. ^ 2015 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (Gürcüce), Tiflis, 2016.
2. ^ “Akdamla Köyü”, Şavşat Belediyesi.
3. ^ 1950 Umumi Nüfus Sayımı.
4. ^ Şavşeti (Gürcüce), Mamia Pağava, Tina Şioşvili, Şota Mamuladze, Meri Tsintsadze, Malhaz Çoharadze, Zaza Şaşikadze, Nugzar Tsetshladze, Tamaz Putkaradze, Maia Baramidze, Cemal Karalidze, Vardo Çoharadze, Tiflis, 2011.
5. ^ Roland Topçişvili- İnga Ğutidze, XIX. Yüzyıl ve XX. Yüzyıl Başlarındaki Rus Belgelerinde Şavşeti ve Klarceti Yer Adları, Tiflis, 2019.
6. ^ “Şavşet-İmerhevi kazası (1886 Yılı)” (Rusça).
7. ^ Nurşen Gök, “Livası’nın Anavatan’a Katılışı Sırasındaki Durumuna İlişkin Belgeler”, Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, Sayı: 41, Mayıs 2008, s. 89-104.
8. ^ Mustafa Kemal Atatürk, Nutuk, İstanbul, 1934, 2. cilt.
9. ^ Taner Artvinli, Artvin Yer Adları Sözlüğü, İstanbul, 2013.
10. ^ Köylerimiz, (Yayımlayan) İçişleri Bakanlığı, Ankara, 1968.
11. ^ 1980 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1981.
12. ^ Tao-Klarceti – Tarihsel ve Kültürel Anıtlar Kataloğu (Gürcüce), (Editör) Buba Kudava, (Yazarlar) Nestan Bagauri, Zurab Batiaşvili, İrma Beridze, Buba Kudava, Nikoloz Jğenti, Goça Saitidze, Natia Hizanişvili, Tiflis, 2018.
13. ^ Zakaria Çiçinadze, Müslüman Gürcüler ve Gürcistan’daki Köyleri (Gürcüce), Tiflis, 1913.