Sucuna

SUCUNA (Lazca ve Gürcüce: მსუჯუნა; okunuşu: “msucuna”), tarihsel Klarceti-Lazeti bölgeleri sınırında yerleşim yerlerinden biridir. Bugün Artvin ilinin Borçka ilçesinin bir köyüdür. Adı Boğazköy olarak değiştirilmiştir.

Sucuna, Borçka‘nın kuzeyinde yer alır. Borçka kasabasına 28 km uzaklıktadır. Çevresinde Beğlevani (Güreşen) ve Ohordia (Şerefiye) adlı köyler bulunmaktadır.

KÖYÜN ADI
Bu yerleşmenin bilinen en eski adı, Msucuna’dır (1:242). Lazca bir yer adı olan Msucuna, Türkçeye Sucuna biçimde girmiştir. 1876 tarihli Trabzon vilayeti salnamesinde Sucuna (سوجونا) olarak geçer (2:VIII.380). 93 Harbi’nde (1877-1878) Lazeti bölgesini ele geçiren Ruslar da köyü Sucuna (Суджуна) olarak kaydetmiştir (3). Rus idaresi sırasında bu bölgeyi gezen Gürcü tarihçi Zakaria Çiçinadze de köyün adını 1890’ların başında Sucuna (სუჯუნა) olarak yazmıştır (4:253).

Msucuna, “sarmaşık” anlamında Lazca “msuci” (მსუჯი) kelimesinden türemiş bir yer adıdır. Msucuna (მსუჯუნა) da sarmaşıklık anlamına gelir. Gürcistan’ın Samegrelo-Zemo Svaneti bölgesinde Sucuna (სუჯუნა) adını taşıyan bir köy bulunmaktadır.

DEMOGRAFİ
Sucuna’nın görece erken döneme ait nüfusu, 1876 tarihli Trabzon vilayeti salnamesine üzerinden verilebilir. Bu salnamede köyde 100 hane ve 230 kişi kaydedilmiştir. Bu tarihte Osmanlı idaresinin sadece erkek nüfusu tespit etmesinden dolayı köyün toplam nüfusunu bulmak için erkek sayısı kadar kadın eklemek gerekir. Bunun sonucunda Sucuna’da yaklaşık 460 kişinin yaşadığı ortaya çıkar. Hane başına ortalama yaklaşık 4,6 kişi düşmesi, ailelerin az sayıda bireyden oluştuğunu göstermektedir. Bu tarihte Sucuna, “Skuruça” köyünü de kapsıyordu (2:VIII.381).

Sucuna’nın Rusların eline geçmesinden sonra 1886 yılında yapılan nüfus tespitine göre köyde sadece 11 kiş yaşıyordu. Nüfusun tamamı Laz olarak kaydedilmiştir. 1876 yılı nüfus tespitinde Sucuna’yla birlikte sayılmış olan Skuruça bu tarihte ayrı bir köy olarak kaydedilmiştir. Skuruça’nın bu tarihteki nüfusu ise, tamamı Laz olan 24 kişiden oluşuyordu (3). Bu iki köyün toplamı 1876 nüfusunda düşüldüğünde Rus idaresine giren iki yerleşmenin Osmanlı ülkesine göçten dolayı neredeyse boşalmış olduğu görülmektedir. Nitekim birkaç yıl sonra bölgeyi dolaşan Gürcü tarihçi Zakaria Çiçinadze, Sucuna köyünde 5 hanenin yaşadığını, 55 hanenin Osmanlı ülkesine göç ettiğini yazmıştır. Çiçinadze’nin verdiği bilgiye göre Skurçe (სკურჩე) / Skuruça köyünde de sadece 5 hane kalmıştı (4:253).

Sucuna, 1928 tarihli Osmanlıca köy listesinde “Boğazköy” adıyla Rize vilayetinin Hopa kazasında Kemalpaşa nahiyesinin bir köyü olarak geçer (5:622). 1935 genel nüfus sayımında yer almaması, Sucuna’nın bu tarihten önce Beğlevani köyüne bir mahalle olarak bağlandığını göstermektedir. Bu nüfus sayımında “Beğlevan” olarak kaydedilmiş olan köyün nüfusu ise, 1.728 kişiden oluşuyordu (6:49). 2011 yılıdan yeniden köy haline getirilen Sucuna’da günümüzde yaklaşık 300 kişi yaşamaktadır.

TARİHÇE
Sucuna, tarihsel Gürcistan’ın güneybatı kesimini oluşturan bölgelerden biri olan Lazeti’de yer alır. Osmanlılar bu bölgeyi 16. yüzyılın ilk yarısında, birleşik Gürcistan Krallığı’nın ardından bölgeye hakim olan Samtshe-Saatabago’dan ele geçirmiştir.

Sucuna, 1876 tarihli Trabzon vilayeti salnamesine göre Trabzon vilayetinin sancaklarından biri olan Lazistan sancağı sınırları içinde Gönye (Gonio) nahiyesine bağlı bir köydü (2:VIII.381). Ertesi yıl başlayan 93 Harbi’nin (1877-1878) sonucunda köy Rusların eline geçti. Rus idaresinde Sucuna, Artvin sancağının (okrug) Gonio kazasına (uçastok) bağlıydı. Bu kaza içinde Kataphia nahiyesinin köylerinden biriydi (5).

Sucuna, Birinci Dünya Savaşı sonuna doğru bölgede Rus idaresinin sona ermesinin ardından bağımsız Gürcistan’nın sınırları içinde kaldı. Kızıl Ordu’nun Gürcistan’ı işgali sırasında Ankara Hükümeti’nin verdiği ültimatom üzerine Gürcü askerlerinin Artvin bölgesinden çekilmesiyle köy fiilen Türkiye’ye katıldı. 16 Mart 1921’de, Sovyet Rusya ile Ankara Hükümeti arasında imzalanan Moskova Antlaşması’yla da Sucuna Türkiye’ye bırakıldı (7:II.41).

Türkiye’ye bırakılmasından sonra, 1928’de Rize vilayetinin Hopa kazsında, Kemalpaşa nahiyesine bağlı bir köydü (5:621). 1935 genel nüfus sayımında yer almaması, Sucuna’nın bu tarihten önce Beğlevani köyüne bir mahalle olarak bağlandığını göstermektedir. Bu nüfus sayımında “Beğlevan” olarak kaydedilmiş olan köy ise, Çoruh vilayetinin Hopa kazsına bağlı Kemalpaşa nahiyesinin köylerinden biriydi (5:4). Sucuna, 2011 yılında yeniden köy haline getirilmiştir.

KAYNAKÇA:
1. ^ Taner Artvinli, Artvin Yer Adları Sözlüğü, İstanbul, 2013.
2. ^ Trabzon Vilayeti Salnamesi − 1869-1904, (Hazırlayan) Kudret Emiroğlu, Ankara, 1993-2009, 22 cilt.
3. ^ “Gonio kazası (1886 Yılı)” (Rusça)”.
4. ^ Zakaria Çiçinadze, Müslüman Gürcüler ve Gürcistan’daki Köyleri (Gürcüce), Tiflis, 1913.
5. ^ Son Teşkilat-i Mülkiyede Köylerimizin Adları (Osmanlıca), İstanbul, 1928.
6. ^ 1935 Genel Nüfus Sayımı, İstanbul, 1937.
7. ^ Mustafa Kemal Atatürk, Nutuk, İstanbul, 1934, 3 cilt.