Cakelebi

CAKELEBİ – Tarihsel Şavşeti bölgesindeki yerleşim yerlerinden biridir. Günümüzde “Cakeller” adıyla Artvin ilinin Şavşat ilçesine bağlı Yoncalı (Tsihia) köyünün bir mahallesidir.

Etimoloji: Gürcüce bir yer adı olarak Cakelebi (ჯაყელები), Samtshe-Saatabago devletini yöneten Cakeli sülalesinden gelir ve Cakeli adının çoğul halidir. Bu sülaleden ailelerin yerleşim yeri olduğu için bu adla anıldığı kabul edilmektedir.

Tarihçe: Gürcüce bir ad taşıyor olması Cakeli’nin Osmanlı döneminden önce de bir yerleşim olduğunu göstermektedir. Nitekim Osmanlılar Şavşeti bölgesini 16. yüzyılın ikinci yarısının hemen başında Gürcülerden ele geçirmiştir. Osmanlıların kurduğu Şavşat sancağının 1554 yılındaki sancak beyi de bir Gürcü tavadi (bey) olan İosebiti idi (7:16). Bununla birlikte erken dönem Osmanlı kayıtlarında Cakelebi ayrı bir köy olarak yer almamıştır.

Cakelebi, 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı’nın ardından başlayan Rus idaresinin 1886 tarihindeki nüfus tespitinde “Çakellar” (Чакелларъ) adıyla kaydedilmiştir. Bu tarihte bu yerleşim yeri, Artvin sancağının Şavşet-İmerhevi kazasına bağlı Tsihia köyünün dört mahallesinden biriydi. Bu tarihte Tsihia köyünde 47 hanede 319 kişi yaşıyordu. Gürcüce bir ada sahip olan köyün nüfusu bu tarihte Türk olarak kaydedilmiştir. Küçük bir yerleşim olan Cakelebi veya Cakeller’de sadece 4 hane bulunuyordu. Tsihia köyünde hane başına düşen ortalama kişi sayısı üzerinden Cakeller mahallesinin nüfusunun yaklaşık 25-30 kişiden oluştuğu söylenebilir (86: “Batum oblastı” – 1448). Cakelebi günümüzde Cakeller adıyla Yoncalı köyünün bir mahallesidir. 

Tarihsel yapılar: Cakelebi’de varlığı bilinen tek tarihsel yapı, 12. yüzyılda inşa edilmiş olan Cakelebi Kilisesi’dir. Tamamen yıkılmış olan bu kiliseye ait ve Gürcü alfabesinin Asomtavruli harfleriyle oyulmuş bir yazıtın bulunduğu taş günümüze ulaşmıştır (1:47).
*