Çarnesi

ÇARNESİ – Tarihsel Tao bölgesindeki yerleşimlerden biridir. Günümüzde Kaleboynu adıyla Tortum ilçesine bağlı bir köydür.

Etimoloji: Çarnesi’nin anlamına dair kesin bir bilgi mevcut değildir. Nitekim bu yerleşim  1574 tarihli Osmanlı mufassal defteri ile 1928 tarihli Osmanlıca köy listesinde Çağirnes (چاغرنیس) şeklinde geçer.^[1][2] Çarnesi veya Çarnis adı daha geç dönemde ortaya çıkmıştır.^[3][4] Çağirnes adının Gürcüce Çagirnesi’den (ჭაგირნისი) geliyor olabileceği konusunda bir tahmin yürütülmüş, ancak bu kelimenin anlamı verilmemiştir.

Tarihçe: Çağirnesi köyü, ortaçağda Gürcistan’ın bir parçası olan Tao bölgesinde yer alır. Nitekim Osmanlılar bu bölgeyi ve köyü 16. yüzyılın ortalarında Gürcülerden ele geçirmiştir. Çarnesi Kalesi ve Çarnesi Kilisesi de buranın eski bir yerleşim olduğunu göstermektedir.^[5][6]

Çağirnesi köyü, 1574 tarihli ve Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan adlı Osmanlı tahrir defterine göre, Tortum sancağının Ahçirik nahiyesinin köylerinden biriydi. Bu tarihte köyün nüfusu 38 Hristiyan haneden oluşuyordu. 1835 tarihli Osmanlı nüfus defterinde “Cakiris” veya “Cagaris” şeklinde yazılmış olan köyün nüfusu 11 haneye düşmüştü. Sadece erkek nüfusunun tespit edildiği bu tarihte köyde 46 erkek yazılmıştır. Erkek sayısı kadar kadın eklenince, Çağirnesi köyünün toplam nüfusunun yaklaşık 92 kişiden oluştuğu ortaya çıkar.^[7][8]

Çağirnesi köyü, 1928 tarihli Osmanlıca köy listesinde Çağirnes (چاغرنیس) şeklinde geçer. Bu tarihte köy Erzurum vilayetinin Tortum kazasının Azortnahiyesine bağlıydı.^[9] 1940 genel nüfus sayımında “Çarnes” olarak geçen köy, bu tarihte Kisha nahiyesine bağlanmıştı ve nüfusu 305 kişiden oluşuyordu.^[10]Çağirnesi veya Çarnes Türkçe olmadığı için köyün adı 1950’lerin ilk yarısında Kalecik olarak değiştirilmiştir. Bir süre sonra köye Kaleboynu adı verilmiştir. 1965 genel nüfus sayımında Kaleboynu köyünün nüfusu 406 kişiden oluşuyor ve bu nüfus içinde 82 kişi okuma yazma biliyordu.^[11]

Tarihsel yapılar: Kaleboynu köyü tarihsel yapılar açısından köklü bir geçmişe sahiptir. Köyün 700 metre batısında yer alan Çarnesi Kalesi önemli bir savunma merkeziydi. Kaleye ait bir kilise bulunuyordu ve bu kilisenin alt katı mezar odasıydı. Ayrıca kalenin dışında bulunan küçük bir kilise bugüne büyük ölçüde sağlam ulaşmıştır. Köyün kuzeyindeki yamaçta bulunan Çarnesi Kilisesi ise, günümüzde samanlık olarak kullanılmaktadır.^[12][13][14]
*