Anklia

ANKLİA (Gürcüce: ანკლია; okunuşu: “ank’lia”), tarihsel Şavşeti bölgesindeki yerleşim yerlerinden biridir. Bugün Artvin ilinin Şavşat ilçesinde yer alır. Adı 1925’te Çiftlik olarak değiştirilmiştir. Daha sonra, Çiftlik köyünün nüfusu iyice artınca, köy ikiye bölünmüş, eski yerleşim olan Anklia’da Dalkırmaz adıyla yeni bir köy kurulmuştur. 

 Anklia, Şavşat’ın 12 km batısında yer alır. Çevresinde Gurnateli (Susuz), Çiftlik, Sataplia (Otluca), Muhobani (Üzümlü),  Sirasinkoti (Çayağzı),  Sinkoti (Küplüca) ve Cvareti (Köprüyaka) gibi köyler bulunmaktadır.

KÖYÜN ADI
Anklia, köyün bilinen en eski adıdır.  Türkçeye Ankliya (آنقليا)  olarak girmiştir (1:160). Rus idaresi de köyün adını Gürcücesine uygun biçimde Anklia (Анклиа) biçiminde kaydetmiştir (2). 

Anklia adının anlamına dair belli başlı yazılı kaynaklarda bilgi mevcut değildir. Gürcistan’ın Karadeniz kıyısında yer alan Anaklia ile Anklia’nan muhtemelen aynı yer adı olduğuna dair görüş vardır. Anklia sadece Şavşat’ın değil Ardanuç’un bir köyünün de adıydı. Ardanuç’taki Anklia köyü daha sonra kasabanın mahallesine dönüşmüştür. 

DEMOGRAFİ
 Anklia köyünde kadın ve erkek nüfusun birlikte tespiti ilk kez Rus idaresince yapılmıştır. 1886’da yapılan bu tespite göre köyün nüfusu 266 kişiden oluşuyordu. Bu nüfusun %97,7’si (260 kişi) “Türk”,  %2,3’ü Gürcü (6) olarak kaydedilmiştir. Rus idaresinde Anklia aynı zamanda 11 köyü kapsayan bir nahiyeydi. Bu nahiyede toplam 2.218 kişi yaşıyordu. Bu nüfusun sadece 13’ü Gürcü, kalanı (2.205 kişi) Türk olarak kaydedilmiştir (2). Gürcüce bir ad taşıyan köyde Gürcü nüfusunun neredeyse ortadan kalkmış olması dikkat çekicidir. Bu durum, Osmanlı döneminde köyün demografik yapısının değiştirilmesiyle ilişkili olabilir. Nitekim sözlü geleneğe göre Şavşat’taki Gürcü nüfusu büyük oranda göç ettirilmiştir (3:24).   

Köyün yeniden Türkiye sınırları içinde kalmasından bir yıl sonra yapılan 1922 tarihli nüfus tespitine göre, “Ankliya” olarak kaydedilmiş olan köyde 91 hanede 564 kişi yaşıyordu. Bu sayımda da nüfusun tamamı Türk olarak kaydedilmiştir (4). Nüfusun iki katından fazla artmış olması, Rus idaresi sırasında Osmanlı ülkesine göç olmadığı anlamına gelebilir. Öte yandan hane başına ortalama yaklaşık 6,1 kişi düşmesi, köydeki aile yapısının kalabalık olmadığını göstermektedir. 1926’da, yeni adı Çiftlik olarak verilen köyün nüfusu, 93 hanede yaşayan 623 kişiden oluşuyordu (5:188).  

TARİHÇE
Tarihsel Tao-Klarceti bölgesinin yerleşim yerlerinden biri olan Anklia’da bulunan eski kilise kalıntısı ve köyün Gürcüce bir adı olması, buranın Osmanlı döneminden önce de bir yerleşim olduğunu göstermektedir. Köy,  16. yüzyılın ikinci yarısında Osmanlı Devleti’nin eline geçmiştir. Bu tarihten önce Anklia, Tao-Klarceti prensliği, birleşik Gürcü Krallığı ve Samtshe Prensliği sınırları içinde yer alıyordu. 

Anklia, üç yüzyılı aşın bir süre Osmanlı yönetimi altında kaldıktan sonra, 93 Harbi’nde (1877-1878) Rusların eline geçti. Çarlık idaresinde Anklia, Batum oblastı içinde, Artvin sancağının (okrug) Şavşet-İmerhevi kazasına (uçastok) bağlı bir köydü. Anklia aynı zamanda bu kazaya bağlı bir nahiyeydi. Anklia nahiyesi (сельское общество / kırsal topluluk), Anklia köyü dışında, Verhvnali, Zendaba, Mogvta, Morohozi, Muhobani, Sinkoti, Sirasinkoti, Hantuşeti, Tsetslauri ve Tsortseli köylerini kapsıyordu (2).  

Anklia, Birinci Dünya Savaşı sonlarında Rus ordusunun bölgeden çekilmesinin ardından bir süre bağımsız Gürcistan’ın sınırları içinde kaldı. Kızıl Ordu’nun Gürcistan’ı işgal etmesinin  ardından, 1921’de Anakara Hükümeti ile Sovyet Rusya arasında imzalanan Moskova Antlaşması’yla Türkiye’ye bırakıldı (6:II,41).

Anklia, 1922 yılında “Ankliya” ve 1926 ve 1928 yıllarında Çiftlik adıyla Şavşat kazasının merkez nahiyesine bağlı bir köy olarak kaydedilmiştir (4; 5:188; 7:80). 

Anklia’da köyün güney kısmında bir köy kilisesi vardı ve bu kilise günümüzde tamamen yıkılmıştır. Eskiden bağımsız bir köy, sonradan Anklia’nın bir mahallesi olan Şindobani’de de başka bir köy kilisesi vardı. Bu kiliseden geriye sadece yıkıntılar kalmıştır. Şindobani Kilisesi’nin 5. yüzyılda Kral Vahtang Gorgasali zamanında yapılmış olan Şindobi Kilisesi olabileceğine dair görüşler vardır (8:158, 171).

KAYNAKÇA:
1. ^ Muvahhid Zeki, Artvin Vilayeti Hakkında Malumat-ı Umumiye (Osmanlıca), 1927 (Latin harfli baskı, 2010).
2. ^ “Şavşet-İmerhevi kazası (1886 Yılı)” (Rusça).
3. ^ Zakaria Çiçinadze, Müslüman Gürcülerin Osmanlı Ülkesine Büyük Göçü, Tiflis, 1912.
4. ^ Nurşen Gök, “Artvin Livası’nın Anavatan’a Katılışı Sırasındaki Durumuna İlişkin Belgeler”, Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, Sayı: 41, Mayıs 2008, s. 89-104.
5. ^ Muvahhid Zeki, Artvin Vilayeti Hakkında Malumat-ı Umumiye, İstanbul, 2010 (Birinci basım 1927).
6. ^ Mustafa Kemal Atatürk, Nutuk, İstanbul, 1934, 2 cilt.
7. ^ Son Teşkilat-i Mülkiyede Köylerimizin Adları (Osmanlıca), İstanbul, 1928.
8. ^ Tao-Klarceti – Tarihsel ve Kültürel Anıtlar Kataloğu (Gürcüce), (Editör) Buba Kudava, (Yazarlar) Nestan Bagauri, Zurab Batiaşvili, İrma Beridze, Buba Kudava, Nikoloz Jğenti, Goça Saitidze, Natia Hizanişvili, Tiflis, 2018.