ÇAMHUSİ KİLİSESİ – Tarihsel Tao bölgesinde, günümüzde Erzurum ilinin Şenkaya ilçesine bağlı ve eski adı Kamhisi / Çamhusi olan Dokuzelma köyünde Gürcü döneminden kalma bir kiliseydi.
Tarihçe: Kamhisi köyü ve Tao bölgesi orta çağda Gürcistan’ın bir parçasıydı. Osmanlıların bu bölgeyi ele geçirdikten bir süre sonra gerçekleştirdikleri tahrirde köyde, tamamı Hristiyan olan 55 hane yaşıyor ve köyün halkı Gürcüler ve Ermenilerden oluşuyordu.[1][2] Kamhisi köyünün kilisesi olan Kamhisi Kilisesi’nin 8-9. yüzyıllarda inşa edildiği tahmin edilmektedir. Gürcü tarihçi Ekvtime Takaişvili’nin 1902 yılındaki araştırma gezisini gerçekleştirdiği tarihte köyde Kürtler yaşıyordu ve kilise de temeline kadar yıkılmıştı.[3] Bu tarihte Kamhisi köyü Çamhusi olarak adlandırılıyordu ve kilisenin yaygın adı da buna dayanmaktadır. Çamhusi Kilisesi daha sonra ortadan kaldırılmış ve yerinde köyün camisi inşa edilmiştir.[4]
Mimari: Çamhusi Kilisesi, Ekvtime Takaişvili’nin araştırma gezisi sırasında yıkılmış olmasına karşın, planı tespit edilecek durumdaydı. Takaişvili’nin verdiği bilgiye göre kilise, haç planlı ve dört apsisli bir yapıydı. Haç planlı olmasına karşın, değişik bir palana sahipti ve yapının ortası dairesel bir alandan oluşuyordu. Yuvarlak forma sahip apsislerin arasında birer oda bulunuyordu. Apsisler gibi dışa doğru çıkıntı yapan bu odaların her biri, birer yuvarlak nişle ve apsis görünümlü girintili alanla apsisler gibi rotunda kısmına açılıyordu. Odaların da apsisler gibi dış taraftan üçer cephesi vardı. Bundan dolayı Çamhusi Kilisesi dışarıdan çok cepheli bir yapı görünümüne sahipti. Çamhusi Kilisesi, Mtsheta’daki Cvari Kilisesi’ne, bu kilisenin planını örnek alan Ateni Sioni Kilisesi ile Martvili Kilisesi’ne benziyordu.[5]
*
TAO-KLARCETİ 