Bucuri

BUCURİ (Gürcüce: ბუჯური; okunuşu: “bucuri”), tarihsel Klarceti bölgesindeki yerleşim yerlerinden biridir. Günümüzde Artvin ilinin Murgul ilçesine bağlı bir köydür. Köyün adı 1959 yılında Akantaş olarak değiştirilmiştir. 

Bucuri, Murgul kasabasının kuzeydoğusunda yer alır. Kasabaya 6 km uzaklıktadır. Çevresinde Osmali (Özmal) ve Gevuli (Korucular) adlı köyler bulunmaktadır. 

KÖYÜN ADI
Bucuri, köyün en eski adı olarak bilinir. Bu yer adı Türkçeye Bucur (بوجور) olarak girmiştir (1:352; 2:120). 93 Harbi’nde (1877-1878) Klarceti bölgesini ele geçiren Ruslar da köyü Bucur (Буджур) biçiminde kaydetmiştir (3). Köyün adı “Bücür” olarak kabul edilmiş ve bundan dolayı 1925 yılında değiştirilmemiştir. 

Bucuri’nin anlamı konusunda kesin bir bilgi mevcut değildir. Tarihi bir Gürcü yerleşmesi olan köyün adı Buçuri’den (ბუჭური) değişime uğramış olmalıdır. Nitekim Gürcistan’da Tianeti bölgesinde de Buçuri (ბუჭური) adlı bir köy vardı (4). Bucuri’deki Hobrgeti (ხობრგეთი), Hosroli (ხოსროლი), Zegani (ზეგანი), Triali (ტრიალი), Didvake (დიდვაკე), Kotola (კოტოლა), Zenbadeti (ზენბადეთი) gibi mevki adları da buranın bir Gürcü yerleşmesi olduğunu göstermektedir (5:183). 

DEMOGRAFİ
Bucuri’nin görece erken döneme ait nüfusu 1835 tarihli Osmanlı nüfus tespitinde yer alır. Bu tarihte köyde 38 hane ve 95 erkek kaydedilmiştir. Osmanlı idaresi bu dönemde sadece erkek nüfusu tespit ediyordu. Bundan dolayı, köyün toplam nüfusunu bulmak için erkek sayısı kadar kadın sayısı eklemek gerekir. Bunun sonucunda Bucuri’de 190 kişinin yaşadığı ortaya çıkar. Hane başına ortalama 5 kişi düşmesi, köyde ailelerin kalabalık olmadığını göstermektedir (6:39). 

Bu tarihten yaklaşık 40 yıl sonra, 1876 tarihli Trabzon vilayeti salnamesinin verdiği bilgiye göre köyde 26 hane ve 89 kişi kaydedilmiştir. Salnamede belirtilmemiş olsa da Osmanlı idaresi bu tarihte de sadece erkek nüfusu tespit ediyordu. Bundan hareketle köyün nüfusunun 178 kişiden oluştuğu söylenebilir. 1835 yılına göre eksilmiş olan 12 hanenin akıbetini tahmin etmek zordur (1:VIII.353). 

Yaklaşık on yıl sonra Klarceti bölgesini ele geçiren Ruslar Bucuri’de ilk kez kadın ve erkek nüfusunu birlikte tespit etmiştir. 1886 tarihli bu tespite göre sadece 1 hane kalmış olan köyün nüfusu 7 kişiden oluşuyordu. Bu hane de Gürcü olarak kaydedilmiştir. Osmanlı Devleti’nden Rus idaresine geçen köyün nüfusunun neredeyse tamamının göç ettiği bu bu kayıttan anlaşılmaktadır (3; 7:21). Nitekim Manyas ilçesinin Cumhuriyet köyünde yaşayan Gürcülerin bir kısmı Bucuri’den göç etmiştir (6:253). 1905 yılında ise, köyün nüfusu 77 kişi olarak tespit edilmiştir. Göç etmiş olan köylülerinin bir kısmı geri dönmüş ya da köye yeni bir nüfus yerleştirilmiş olmalıdır (7:33). 

Bucuri’nin Türkiye’ye bırakılmasından bir yıl sonra, 1922 yılında köyde 16 hanede, tamamı Gürcü olan 88 kişi yaşıyordu (8). Bu tarihten dört yıl sonra, 1926 yılında köyün nüfusu 18 hanede yaşayan 117 kişiden oluşuyordu (9:144). Günümüzde köyde yaklaşık 150 kişi yaşamaktadır. Köyde yaşayan halkın bugün de Gürcüce konuştuğu 2015 yılında yapılmış alan çalışmasından anlaşılmaktadır (6:954).

TARİHÇE
Bucuri’nin kuruluşuna ilişkin bilgi mevcut değildir. Murgul vadisinin tarihine bakarak köyün Gürcü krallığı ve Gürcü prensliği Samtshe-Saatabago yönetiminde kaldıktan sonra, 16. yüzyılda Osmanlıların eline geçtiği bilinmektedir. Trabzon eyaleti sınırları içinde kalan köy, 19. yüzyılın ikinci yarısında Trabzon’un vilayet olmasından sonra, bu vilayetin içinde kalan Lazistan sancağının Livana kazasına bağlı bir köydü. Başlıca geçim kaynağı tarımdı. Köyde hayvancılık önemli bir geçim kaynağıydı (1:VIII.353).

Bucuri, uzun süre Osmanlı egemenliğinde kalan Bucuri, 93 Harbi’nin (1877-1878) sonucunda Rusların eline geçti. Rus idaresinde köy, Artvin sancağının (okrug) Artvin kazasına (uçastok) bağlıydı. Bu kaza içinde Zansuli nahiyesinin nüfus açısından en küçük köyüydü (3). Birinci Dünya Savaşı’ndan sonra bir süre bağımsız Gürcistan sınırları içinde kaldı. Gürcistan’ı işgal eden Sovyet Rusya ile Ankara Hükümeti arasında 16 Mart 1921’de imzalanan Moskova Antlaşması’yla Türkiye’ye bırakıldı (10:II.41).

Bucuri, 1922 yılında Artvin vilayetinin Borçka kazasına bağlı Murgul nahiyesinin köylerinden biriydi. 1925 yılında Artvin’deki köylerin adı değiştirilirken “Bucur” adı muhtemelen “Bücür” kabul edilerek korundu. 1928 tarihli Osmanlıca köy listesinde de köyün adı Bucur olarak geçer (11:79). Kısa bir süre sonra Bucuri bir mahalle olarak Ereguna köyüne bağlandı. 1955 yılında “Bucur” adıyla yeniden köye dönüştürüldü (12:80). 1959 yılında, “yabancı kökten geldiği ve iltibasa yol açtığı” gerekçesiyle köyün adı Akantaş olarak değiştirildi (13:624).

TARİHSEL YAPILAR
Bucuri’de günümüze ulaşmış tek tarihsel yapı, tek kemerli taş köprüdür. Bucuri Köprüsü, köyün doğusunda Kokoleti Deresi üzerindedir ve Bucuri ile Gevuli köylerini birbirine bağlar. Köprünün kemerleri düzgün kesme taştan, ayak ve diğer kısımları moloz taştan harç kullanılarak inşa edilmiştir. Köprünün ayakları dere yatağının iki yanında kayaya oturtulmuştur. Bucuri Köprüsü yaklaşık 1,7 metre genişliğinde ve 7 metre uzunluğundadır (5:139; 14).

KAYNAKÇA:
1. ^ Trabzon Vilayeti Salnamesi: 1869−1904, (Hazırlayan) Kudret Emiroğlu, Ankara, 1993-2009, 22 cilt.
2. ^ Muvahhid Zeki, Artvin Vilayeti Hakkında Malumat-ı Umumiye (Osmanlıca), 1927
3. ^ “Artvin kazası (1886 Yılı)” (Rusça).
4. ^ “Tianeti Bölgesinde Tarihsel Anıtlar” (Gürcüce).
5. ^ 2015 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (Gürcüce), Tiflis, 2016.
6. ^ Klarceti (Gürcüce), Mamia Pağava, Meri Tsintsadze, Maia Baramidze, Malhaz Çoharadze, Tina Şioşvili, Şota Mamuladze, Ramaz Halvaşi, Nugzar Mgeladze, Zaza Şaşikadze, Cemal Karalidze, Batum, 2016.
7. ^ Roland Topçişvili- İnga Ğutidze, XIX. Yüzyıl ve XX. Yüzyıl Başlarındaki Rus Belgelerinde Şavşeti ve Klarceti Yer Adları (Gürcüce-Türkçe-İngilizce), Tiflis, 2019.
8. ^ Nurşen, Gök, Artvin Livası’nın Anavatan’a Katılışı Sırasındaki Durumuna İlişkin Belgeler”, Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, Sayı: 41, Mayıs 2008, s. 89-104.
9. ^ Muvahhid Zeki, Artvin Vilayeti Hakkında Malumat-ı Umumiye, İstanbul, 2010 (Birinci basım 1927).
10. ^ Mustafa Kemal Atatürk, Nutuk, İstanbul, 1934, 2 cilt.
11. ^ Son Teşkilat-i Mülkiyede Köylerimizin Adları (Osmanlıca), İstanbul, 1928.
12.^ Taner Artvinli, Artvin Yer Adları Sözlüğü, İstanbul, 2013. 
13.^ Köylerimiz (Yayımlayan) İçişleri Bakanlığı, Ankara, 1968.
14.^ “2019 Yılı Artvin ili ve İlçeleri Yüzey Araştırması”, Ocak 2020.