Ardana

ARDANA – Tarihsel Artani bölgesindeki yerleşim yerlerinden biridir. Ortadan kalkmış olan köyün yerleşim alanı, günümüzde Ardahan ilinin merkez ilçesine bağlı olan Hasköy’ün sınırları içinde bulunmaktadır. 

Etimoloji: Bu yer adı 1595 tarihli Osmanlı mufassal defterinde Ardana (اردانە) şeklinde kaydedilmiştir. Rusça haritada Ardanyak (Арданяк) şeklinde yazılmış olmasına bağlı olarak Gürcü Türkolog Sergi Cikia Ardana adının Ardanaki’den (არდანაკი) geliyor olabileceğini yazmıştır (41:III:510). Ancak Osmanlı kâtiplerinin Tamali adını Damal, Artanuci adını Ardanuç şeklinde  yazmış olması, Ardana adının Gürcüce Artana (არტანა/ართანა) olabileceğini akla getirmektedir. Nitekim Gürcistan’da Artana (ართანა) adını taşıyan bir köy bulunmaktadır. Öte yandan bu yer adının Ardahan bölgesinin eski adı Artani ile yakınlığı da dikkat çekicidir. 

Tarihçe: Ardana veya Artana’nın bulunduğu Artani, tarihsel Gürcistan’ı oluşturan bölgelerden biridir. Nitekim Osmanlılar bu bölgeyi ve köyü, 16. yüzyılın ikinci yarısının hemen başında Gürcülerden ele geçirmiştir. Köydeki megalit yapı kalıntısı, buranın çok eski bir yerleşim olduğunu göstermektedir (19:12). 

Ardana veya Artana köyü, 1595 tarihli ve Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan adlı mufassal deftere göre, Gürcistan Vilayeti içinde Ardahan-i Büzürg livasının Güney nahiyesine bağlıydı. Köyün nüfusu 16 Hristiyan haneden oluşuyordu. Osmanlı Devleti’ne ispenç vergisi veren hane reislerinin adları, buranın bir Gürcü köyü olduğunu göstermektedir. Köyde buğday, arpa ve yonca tarımı ile arıcılık yapılıyor, domuz ve koyun besleniyordu (41:II:414, III:510). 

Ardana veya Artana, Çıldır Eyaleti’nin 1694-1732 dönemini kapsayan Osmanlı cebe defterinde aynı idari konuma sahip köy olarak geçer. Ancak 1886 tarihli Rus nüfus sayımında adının geçmemiş olması, Ardana köyünün bu iki tarih arasında ortadan kalktığını göstermektedir. Ardana köyünün yakınındaki Hasköy’e ise, Rus idaresince göçmen Rumlar yerleştirilmişti ve 1886 nüfus sayımında bu köyün nüfusunun tamamı Rumlardan oluşuyordu. Bu durum Ardana köyünün 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı’na bağlı olarak boşalmış olabileceğini akla getirmektedir (86: “Kars oblastı” – 337-347; 62:213).

Tarihsel yapılar: Ardana köyünün Hasköy’ün güneyinde, Kura Nehri’nin sol kıyısında kurulu bir köy olduğu, bu köydeki megalit yapı kalıntılarından anlaşılmaktadır. Bu kalıntılar günümüzde taş yığını halini almıştır. Bu taş yığınlarının bir tepeyi çepeçevre saran duvarlar olduğu anlaşılmaktadır  (19:12).
*