Ahoti

AHOTİ – Tarihsel Tao bölgesindeki yerleşimlerden biridir. Günümüzde Kömürlü adıyla Artvin ilinin Yusufeli ilçesine bağlı bir köydür. 

Etimoloji: Ahoti (ახოთი), Gürcüce bir yer adı olup ormandan açılmış tarla anlamına gelen “aho”dan (ახო) türemiştir (102). Bu yer adı Türkçeye Ahot şeklinde girmiştir. Nitekim 1835 tarihli Osmanlı nüfus defteri ile 1876 tarihli Trabzon vilayeti salnamesine Ahot (آخوت) olarak geçer (111:328; 27:358).

Tarihçe: Ahoti, orta çağda Gürcistan’ı oluşturan bölgelerden biri olan Tao’da yer alır. Nitekim bu bölgeyi Osmanlılar 16. yüzyılın ortalarına Gürcülerden ele geçirmiştir. Kömürlü köyünün sınırları içindeki Ahoti Manastırı  ve Ahoti Kilisesi  o dönemden kalmıştır (31:129).

Ahoti köyü, 1835 tarihli Osmanlı nüfus defterinde Çıldır Eyaleti’nin Livane-i Ulya sancağına bağlı Kavkaset nahiyesinin bir köyüydü. Kvabikari (كوبكار) ve Kolik-i Ulya (کولٻك علٻا)  adlı yerleşim yerleri de bu köyün mahalleleri olarak kaydedilmiştir. Osmanlı idaresinin vergi tahsil etme ve askere alma amacıyla yaptığı nüfus tespitine göre Ahoti’de 76 hanede 210 erkek yaşıyordu. Erkek sayısı kadar kadın eklenince, köyde yaklaşık 420 kişinin yaşadığı ortaya çıkar (111:186-192; 9:102).

Ahoti köyü, 1876 tarihli Trabzon vilayeti salnamesine göre, Trabzon vilayetinin Lazistan sancağına bağlı Livana kazasının bir köyüydü. Köyün nüfusu 42 hanede yaşayan 145 kişi olarak kaydedilmiştir. Bu tarihte de Osmanlı idaresinin sadece erkek nüfusu tespit ettiği bilinmektedir. Kadın nüfusu da eklenince, Ahoti’de 290 kişinin yaşadığı ortaya çıkar. 1835 nüfus defterinde Ahoti’nin mahallesi olarak yazılmış Kolik-i Ulya salnamede ayrı köy olarak kaydedilmiştir. Tarımla geçinen köyün bu tarihteki hayvan varlığı 60 öküz, 50 inek, 10 at, 252 keçi ve 100 koyundan oluşuyordu (27:359). 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı’nın ardından imzalanan Belin Antlaşması’yla Osmanlı Devleti Livana kazasının büyük bölünü Rusya’ya bırakınca Ahoti köyü de Kiskim kazasına bağlanmıştır. 

Ahoti, 1928 tarihli Osmanlıca köy listesinde Artvin vilayetinin Yusufeli kazasının merkez nahiyesine bağlıydı. 1940 genel nüfus sayımında Artvin vilayetinin yerini Çoruh vilayeti almış, Yusufeli kazası da bu vilayete bağlanmıştı. Bu tarihte Ahot köyünde 350 kişi yaşıyordu (40:170). Ahoti veya Ahot Türkçe olmadığı için köyün adı 1959 yılında 7267 sayılı kanunla da Kömürlü olarak değiştirilmiştir (68:598). Kömürlü köyünün nüfusu 1965 genel nüfus sayımında 424 kişiden oluşuyor ve bu nüfus içinde 183 kişi okuma yazma biliyordu (65:90).

Tarihsel yapılar: Ahoti köyünde Osmanlı döneminden önce bir manastır bulunuyordu. Bugünkü Aşağı mahallede, iki derenin birleştiği yerde kurulmuş olan manastırdan geriye yapılarının kalıntıları kalmıştır. Bu yapılar arasında günümüze en iyi durumda ulaşan manastırın ana kilisesi olan Ahoti Kilisesi‘dir. Köylülerin verdiği bilgiye göre cami inşa edilinceye kadar Ahoti Kilisesi köyün camisi olarak kullanılıyordu. Kilise daha sonra büyük ölçüde yıkılmıştır (5:49).
*