Oboli

OBOLİ (Gürcüce: ობოლი; okunuşu: “oboli”), tarihsel Samtshe bölgesinin Potshovi vadisindeki yerleşim yerlerinden biridir. Bugün Ardahan ilinin Posof ilçesinde yer alır. Adı 1959 yılında Akballı olarak değiştirilmiştir.

Oboli, Posof kasabasının güneybatısında yer alır. Kasabaya 21 km uzaklıktadır. Çevresinde Kveli (Kolköy), Agara (Kaleönü), Vahla (Baykent), Tsurtskabi (Aşıkzülali), Hevati (Aşıküzeyir) ve Varhana (Uluçam) adlı köyler bulunmaktadır. 

KÖYÜN ADI
Köyün bilinen en eski adı Oboli / Obola’dır. Bu yer adı Türkçe kaynaklarda Obol / Obul (اوبول) olarak geçer (1:761; 2:295). 93 Harbi’nde (1877-1878) bölgeyi ele geçiren Ruslar ise köyü Obola (Обола) biçiminde kaydetmiştir (3). 

Oboli veya Obola (ობოლი veya ობოლა), Gürcüce bir kelimedir ve “yetim”, “kimsesiz”, “diğerlerinden uzakta olan” anlamlarına gelir. Köye bu adın verilişine dair bir bilgi mevcut değildir. Bununla birlikte, köyün adının Gürcüce olmasından rahatsız olanlar Oboli adının Türkçe “O bol” ifadesinden geldiğini ileri sürülmüştür. Köyün adı “yabancı kökten geldiği” gerekçesiyle 1959 yılında Akballı olarak değiştirilmiştir (4:735).

DEMOGRAFİ
Oboli köyünün adı 1595 tarihli Osmanlı mufassal defterinde geçmemektedir. Bundan dolayı Oboli’nin komşu köyleri gibi bu tarihteki nüfusunu vermek mümkün değildir. Oboli üzerine yazılmış bir “bitirme tezi” de köyün eski dönemdeki nüfusu üzerinde durmamıştır. Bununla birlikte Oboli’nin görece erken tarihli nüfusu Rus kayıtları üzerinden verilebilir. Rus idaresinin 1886 yılında yaptığı tespite göre köyde 138 kişi yaşıyordu. Oboli’nin Rus idaresinde kaldığı yıllarda Rus kayıtlarına göre nüfusu artmış, 1896’da 151 kişiye, 1907’da da 170 kişiye yükselmiştir (3; 5:114). Bu tespitlerde nüfusun tamamı “Türk” olarak kaydedilmiştir. Gürcüce bir ada sahip köyde Gürcü nüfusunun bulunmaması, Gürcülerin asimile olması veya köyün demografik yapısının değiştirilmesiyle açıklanabilir. Nitekim Rus idaresi sırasında Ardahan bölgesini gezen Gürcü araştırmacı Konstantine Martvileli 1917 yılıdan Oboli köyünde 180 Müslüman Gürcünün yaşadığını yazmıştır (6).

Oboli, 1921 yılında Türkiye’ye bırakıldı. Bu tarihten 14 yıl sonra, 1935 yılında yapılan genel nüfus sayımında köyün nüfusu 305 kişiden oluşuyordu (2:295). Günümüzde köyde yaklaşık 50 kişi yaşamaktadır.

TARİHÇE
Oboli’nin kuruluşuna ilişkin bilgi mevcut değildir. Köy sınırları içinde tarihine ışık tutacak tarihsel bir kalıntı da tespit edilmemiştir. Bugünkü Posof ilçesindeki köyler 1595 tarihli Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan adlı Osmanlı mufassal defterinde yer almasına karşın, Oboli’nin adı bu kayıtlarda geçmemektedir (6:III.432-468). Oboli, Osmanlı döneminde kurulmuş olsaydı, köye Gürcüce bir ad verilmiş olamazdı. Köyün daha eski dönemde kurulmuş olduğunu, Osmanlıların Gürcülerden ele geçirdiğini söyleyebiliriz. 

Oboli, uzun süre Osmanlı hakimiyetinde kaldıktan sonra 93 Harbi’yle (1877-1878) Rusların eline geçti. Rus idaresinde Ardahan sancağının (okrug) Poshov kazasında (uçastok) yer alıyordu. Bu kazaya bağlı Tsurtskabi nahiyesini (маркяз: merkez) dokuz köyünden biriydi. Nüfus açısından Hevati’den sonra nahiyenin ikinci küçük köyüydü (3).

Oboli, Birinci Dünya Savaşı’ndan sonra Rus idaresinin son bulmasıyla bir süre bağımsız Gürcistan’ın sınırları içinde kaldı. Kızıl Ordu’nun Gürcistan’ı işgali sürerken Sovyet Rusya ile Ankara Hükümeti arasında 16 Mart 1921’de imzalanan Moskova Antlaşması’yla Türkiye’ye bırakıldı (8:II.41). Kars ilinin Posof ilçesine bağlı bir köyken Oboli’nin adı 1959 yılında Akballı olarak değiştirildi. Buna rağmen köyün eski adı yeni adıyla birlikte “Akballı (Obol)” biçimde uzun süre resmi kayıtlarda yer almıştır (9). Ardahan ilçesi 1992 yılında il olunca, Posof ilçesi ve dolayısıyla Akballı köyü de Ardahan’a bağlanmıştır. 

KAYNAKÇA:
1. ^ Son Teşkilat-i Mülkiyede Köylerimizin Adları (Osmanlıca), İstanbul, 1928.
2. ^ 1935 Genel Nüfus Sayımı, İstanbul, 1937.
3. ^ “Poshov kazası (1886 Yılı)” (Rusça).  
4. ^ Köylerimiz, (Yayımlayan) İçişleri Bakanlığı, Ankara, 1968.
5. ^ Candan Badem, Çarlık Yönetiminde Kars, Ardahan, Artvin, İstanbul, 2018.
6. ^ Konstantine Martvileli, “Ardahan Bölgesinde”, Sakartvelo gazetesi, 7 Ekim 1917, sayı. 220.
7. ^ Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (Osmanlıca ve Gürcüce), (Yayımlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1941-1958, 3 cilt.
8. ^ Mustafa Kemal Atatürk, Nutuk, İstanbul, 1934, 2 cilt.
9. ^ 1980 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1981.