VARDOSANİ KALESİ – tarihsel Eruşetibölgesinde, günümüzde Ardahan ilinin Hanak ilçesine bağlı ve eski adı Vardosani olan Yamaçyolu köyünün doğusunda megalit yapı kalıntısıdır. Bu yapının yakınında bir kaya üzerinde Gürcüce yazılar tespit edilmiştir.[1]
Tarihçe: Vardosani (ვარდოსანი) köyü ve buradaki kale, tarihsel Gürcistan’ı oluşturan bölgelerden biri olan Eruşeti‘de yer alır. Nitekim Osmanlılar bu bölgeyi ve köyü 16. yüzyılın ikinci yarısında Gürcülerden ele geçirmiştir. Nitekim 1595 tarihli Osmanlı mufassal defterindeki hane reislerinin adlarına bakınca buranın bir Gürcü yerleşimi olduğunu göstermektedir. Söz konusu defterde bu yerleşim, Büyük Vardosani (Vardosan-i Büzürg) ve Küçük Vardosani (Vardosa-i Küçük) olmak üzere iki ayrı köy olarak kaydedilmiştir. Vardosani Kalesi, Küçük Vardosani köyünde yer alıyordu.[2][3][1] Vardosani Kalesi yakınlarında 2014 yılında Gürcüce yazıların tespit edilmiş olması da bu olguyu desteklemektedir. Neredeyse tamamen yıkılmış olan Vardosani Kalesi’nin Diaohi döneminden (İÖ 12-8. yüzyıl) kaldığı tahmin edilmektedir.[4]
Kalıntılar: Vardosani Kalesi, Yamaçyolu köyünün doğusunda, Çoti Deresi’nin sağ kıyısında, dere tarafındaki bir kaya üzerinde yer alır. Harç kullanılmadan inşa edilmiş olan bu yapı tamamen yıkılmış, geriye sadece bir duvarın parçası kalmıştır. Bu megalit yapının hemen batısında, alt kısmında bir mağaranın bulunduğu sarp bir kayanın üst kısmında kayaya kazınmış figürler ve Gürcüce yazılar tespit edilmiştir. Bu yazılardan birinde Gürcü alfabesinin Asomtavruli harfleri kullanılmıştır. Yazının stilinden hareketle bu Gürcüce yazıt 11. yüzyıla tarihlendirilmiştir. Bu yazıt „ღ(მერთ)ო, შ(ეიწყალ)ე ლ(უ)კ(ა)ჲ“ (Tanrım, Luka’yı bağışla) biçiminde okunmuştur. Diğer bir yazıt da yine 11. yüzyıla tarihlendirilmiştir. Bu Gürcüce yazıtın yarım kaldığı tahmin edilmektedir. Gürcü alfabesinin Nushuri harfleriyle yazılmış olan dört satırlık yazıt şu şekilde okunmuştur: „ს(ა)ხელითა | ღ{მრ}თის{ა}ჲთა, | ესე დედაჲ (?) | [—]“ (Tanrı’nın adıyla bu rahibeye (?)…).[1]
*
TAO-KLARCETİ 