Fayatlı

FAYATLI (Gürcüce: ფაიტლი; okunuşu: “pait’li”), tarihsel Eruşeti bölgesindeki yerleşmelerden biridir. Bugün Ardahan ilinin Hanak ilçesine bağlı bir köydür. Adı 1959 yılında Çiçeklidağ olarak değiştirilmişti. Çiçeklidağ, ortadan kalkmış olan “Ali” köyünü de kapsamaktadır.

Fayatlı, Hanak kasabasının kuzeybatısında yer alır. Bu kasabaya 19 km uzaklıktadır.

TARİHÇE
Bugün Çiçeklidağ olarak bilinen köyün eski adı, Fayatlı’dır. Bununla birlikte köyün 1928 tarihli Osmanlıca köy listesinde Kayatlı (قایاطلی) biçiminde yazılmıştır (1:760). Bu yer adı Gürcüce kaynaklarda Paitli (ფაიტლი) olarak geçer. 93 Harbi’nin (1877-1878) ardından Eruşeti bölgesini ele geçiren Ruslar ise, köyü 1886 yılında Fayatlı (Фаятлы) adıyla kaydetmiştir (2).

Fayatlı, tarihsel Gürcistan’ı oluşturan bölgelerden biri olan Eruşeti‘de yer alır. Eruşeti bölgesi, Gürcistan’ın en eski Hıristiyanlık merkeziydi (3). Osmanlıların Gürcülerden ele geçirdiği toprakların bir kısmının tahririni kapsayan Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan adlı ve 1595 tarihli defterde Fayatlı’nın adı geçmemekle birlikte, bugünkü Çiçeklidağ köyünün sınırları içinde kalan Ali (ალი) köyü, Gürcistan Vilayeti içinde, Ardahan-i Büzürg livasının Meşe nahiyesinin bir köyü olarak yer almıştır. Bu tarihte köy boşalmış ve Osmanlı idaresinin “Ala Kilisa” veya “Ali Kilisa” (الی كلیسا) adıyla kaydettiği kilisesi kalmıştı (4:III.544). Bununla birlikte bu kilisenin akıbeti bilinmemektedir. Bu arada bugün Posof ilçesinde bulunan Alköy’ün eski adının ada Ali olduğunu belirtmek gerekir.

Adının 1595 tarihli Osmanlı tahrir defterinde geçmemesine karşın, Rusların 1886 yılında gerçekleştirdiği nüfusu tespiti sırasında büyük bir köy olması, Fayatlı’nın eski bir yerleşme olduğunu göstermektedir. Rus idaresinde Fayatlı, Ardahan sancağının (okrug) Ardahan kazasına (uçastok) bağlı Sorsi nahiyesinin köylerinden biriydi. Köyün nüfusu 344 kişiden oluşuyordu. Bu sırada köydeki 4 kişi Kürt, nüfusun kalanı ise Türkmen olarak kaydedilmiştir. Bu tarihte Fayatlı bu nahiyenin nüfus açısından üçüncü büyük köyüydü (2). Rus idaresinde Fayatlı’nın nüfusu artmış, 1896’da 400 kişiye, 1906’da 419 kişiye ulaşmıştır (5:111).

Fayatlı köyü, Birinci Dünya Savaşı’nın sonlarında Rusya’nın bölgeden çekilmesinden bir süre sonra, Gürcistan Demokratik Cumhuriyeti’nin sınırları içinde kaldı. Kızıl Ordu’nun Gürcistan’ı işgali sırasında Ankara Hükümeti’nin Tiflis hükümetine verdiği ültimatom üzerine Gürcü idaresinin çekilmesinin ardından köy fiilen Türkiye’ye katıldı. Gürcistan Demokratik Cumhuriyeti’nin topraklarının işgal edilmesinin ardından Sovyet Rusya ile Ankara Hükümeti’nin 16 Mart 1921’de imzaladığı Moskova Antlaşması’yla, Fayatlı köyünü de kapsayan Ardahan ile Artvin bölgeleri Türkiye’ye bırakıldı (6:II.489).

Fayatlı köyünün 1928 yılında sehven “Kayatlı” adıyla kaydedilmiş olduğu söylenebilir. Bu tarihte köy Kars vilayetinin Ardahan kazasının Hanak nahiyesine bağlıydı (1:760). 1935 genel nüfus sayımında adı “Fayatlı” olarak yazılmış olan köy, aynı idari konuma sahipti ve nüfusu 446 kişiden oluşuyordu (7:132). Fayatlı “yabancı kökten geldiği ve iltibasa yol açtığı” için köyün adı 1959 yılında 7267 sayılı kanunla Çiçeklidağ olarak değiştirilmiştir (8:651).

KAYNALÇA:
1. ^ Son Teşkilat-i Mülkiyede Köylerimizin Adları(Osmanlıca), İstanbul, 1928.
2. ^ “Ardahan kazası (1886 Yılı)” (Rusça).
3. ^ Roland Topçişvili, Gürcülerin Etnik Tarihi ve Gürcistan’ın Tarihsel-Etnografik Bölgeleri (Gürcüce: ქართველთა ეთნიკური ისტორია და საქართველოს ისტორიულ-ეთნოგრაფიული მხარეები), 2002
4. ^ Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (Osmanlıca ve Gürcüce), (Yayımlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1941-1958, 3 cilt.
5. ^ Candan Badem, Çarlık Yönetiminde Kars, Ardahan, Artvin, İstanbul, 2018.
6. ^ Mustafa Kemal Atatürk, Nutuk, İstanbul, 1969, 3 Cilt.
7. ^ 1935 Genel Nüfus Sayımı, İstanbul, 1937, s. 132.
8. ^ Köylerimiz, (Yayımlayan) İçişleri Bakanlığı, Ankara, 1968.