MGLİVANİ KİLİSESİ – Tarihsel Artani bölgesindeki yerleşimlerden biridir. Ortadan kalkmış olan bu yerleşim, Ardahan ilinin Hanak ilçesine bağlı Çayağzı köyünün sınırları içinde ortaçağda Gürcülerden kalma kilisedir. Ortadan kalkmış olan Mglivani köyünün kilisesiydi. Mglinavi Kilisesi olarak da bilinir.[1]
Tarihçe: Mglivani köyü tarihsel Gürcistan’ın sınırları içinde yer alıyordu. Osmanlılar bu köyü ve köyün bulunduğu Artani bölgesini 16. yüzyılın ortalarında Gürcülerden ele geçirmiştir. 1595 tarihli Osmanlı tahrir defterinde Glinav (كلناو) şeklinde kaydedilmiş olan köyde 27 hane Hristiyan Gürcü yaşıyordu. Mglivani Kilisesi’nin bu Hristiyan nüfusun ibadet yeri olduğu ve Osmanlı döneminden önce inşa edildiği bu kayıtlardan anlaşılmaktadır.[2][3] Birinci Dünya Savaşı yıllarında Ardahan sancağını gezen Gürcü gazeteci Konstantine Martvileli de Mglivani Kalesi ile içindeki kiliseden söz etmiştir.[4]
Kalıntılar: Bugün temeline kadar yıkılmış olan Mglivani Kilisesi, Çayağzı köyünün 1,5 kilometre kuzeybatısında bulunan ve terk edilmiş bir yerleşim olan Mglinavi’de, Türkçe Kırnav Kalesi olarak bilinen Mglinavi Kalesi‘nin kuzeybatısında yer alır. Yıkılmış olan kilisenin planını çıkarmak mümkün değildir. Bununla birlikte temel düzeyindeki kalıntılardan büyük bir kilise olduğu anlaşılmaktadır. Doğudaki apsis duvarının yuvarlak formu fark edilmektedir. Geride kalan duvar parçalarından kilisenin kireç harcı kullanılarak inşa edildiği anlaşılmaktadır. Mglivani Kilisesi’nin avlusu kesme taşlarlardan yapılmış bir duvarla çevrili bulunuyordu.[5]
*
TAO-KLARCETİ 