Dasamobi

DASAMOBİ – Tarihsel Şavşeti bölgesindeki yerleşim yerlerinden biridir. Günümüzde Dereiçi adıyla Artvin ilinin Şavşat ilçesine bağlı bir köydür.

Etimoloji: Gürcüce bir yer adı olan Dasamobi (დასამობი), Dasabami’den (დასაბამი) metatez yoluyla değişime uğramıştır. Dasabami ise, Gürcücede başlangıç, bir şeyin başı anlamına gelir. Nitekim Dasamobi köyü İmerhevi vadisinin başında yer alır (10:41; 102). Dasamobi, Türkçeye Dasamob veya Dasamop şeklinde girmiştir (30:105).

Tarihçe: Dasamobi köyü, tarihsel Gürcistan’ın güneybatı kesimini oluşturan bölgelerden biri olan Şavşeti sınırları içindeki İmerhevi vadisinde yer alır. Nitekim Osmanlılar Şavşeti bölgesini 16. yüzyılın ikinci yarısının hemen başında Gürüclerden ele geçirmiştir. Osmanlı idaresinin kurduğu Şavşat sancağının 1554 yılındaki yöneticisi de İosebiti adında bir Gürcü beyi (tavadi) idi (7:16). Dasamobi köyünün eski kilisesi Dasamobi Kilisesi de bu dönemden kalmıştır (10:156-157).

Dasamobi köyü,1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı’nın ardından 1878 yılında imzalanan Berlin Antlaşması uyarınca Rusya’ya bırakıldı. Rus idaresinin 1886 tarihli nüfus sayımında Dasamob (Дасомобъ) şeklinde kaydettiği bu yerleşim, Artvin sancağının Şavşet-İmerhevi kazasına bağlı Çihori nahiyesinin sınırları içinde yer alıyordu. Bu nahiyenin idari merkezi olan Çihori köyünün sekiz mahallesinden biriydi. Dasamobi’de sadece 3 hane bulunuyor ve bu nüfusun tamamı Gürcülerden oluşuyordu. Bugün Rabat adıyla Dereiçi köyünün bir mahallesi olan Phikuri ise, bu nüfus sayımında bir köy olarak kaydedilmiştir. Phikuri köyünde 139 kişi yaşıyor ve bu nüfusun tamamı Ermenilerden oluşuyordu (86: “Batum oblastı” – 1476, 1479).

Nikolay Marr, 1904 yılında Şavşeti ve Klarceti bölgelerine yaptığı araştırma gezisi sırasında Phikuri köyünden Dasamobi köyüne geçmiş, buradaki eski Gürcü kilisesini tanımlamıştır. Büyük ölçüde yıkılmış olan kilisenin taşları, yapının içine ve dışına yığılmıştı. Bu taşların köylüler tarafından alınmamış olması, köylülerce bir söylenceyle açıklanmıştır. Yaşlı bir kadın kilisenin yanında bir bostan yapar, ancak ardından felç olup ölür. Bunu bilen köylüler, korkuyla bu taşlara dokunmuyordu. Köylüler Dasamobi adını da başka bir söylenceyle açıklamışlardır. Buna göre köyünde kuzeyindeki tepede kız ve erkek kardeş yaşıyordu. Oynamak için evden kaçan kız kardeşinin takip eden oğlan, onun dans ettiğini görür ve Gürcüce “da samobs” (და სამობს), yani kız kardeşim dans ediyor der. Bu söylenceye göre Dasamobi adı “Da samobs”tan ortaya çıkmıştır (10:156-157).

Dasamobi köyü, Birinci Dünya Savaşı’nın sonlarında Rusların bölgeden çekilmesinin ardından bağımsız Gürcistan’ın sınırları içinde aldı. Kızıl Ordu’nun Gürcistan’ı işgali sırasında Sovyet Rusya ile Ankara Hükümeti arasında imzalanan Moskova Antlaşması’yla köy Türkiye’ye bırakıldı.

Dasamobi, 1922 yılında Artvin livasında yapılan nüfus tespiti sırasında ayrı bir köy olarak kaydedilmemiştir (22). Bu sırada de Çihori köyünün bir mahallesi olduğu anlaşılmaktadır. Bu tarihten sonra Dasamobi ilk kez “Dereiçi” adıyla 1965 genel nüfus sayımında ayrı bir köy olarak kaydedilmiştir. Bu tarihte Çukur (Çihori) köyünden ayrılmış olan Dereiçi köyünde 385 kişi yaşıyor ve bu nüfus içinde 109 kişi okuma yazma biliyordu (65:89).

Tarihsel yapılar: Dasamobi’de köy kilisesi olan Dasamobi Kilisesi, 20. yüzyılın başında tamamen yıkılmıştı. Yapı taşları yapının içine ve dışına saçılmış, üzeri toprak ve bitkilerle kaplanmıştı. Yıkılmış olmasına karşın, kilisenin “Şavşat-İmerhevi” tipi, yuvarlak apsisli, uzun dikdörtgen bir yapı olduğu anlaşılıyordu (10:156-157).
*