Çimçimi

ÇİMÇİMİ (Gürcüce: ჭიმჭიმი; okunuşu: “ç’imç’imi”), tarihsel Tao bölgesindeki yerleşim yerlerinden biridir. Günümüzde Artvin ilinin Yusufeli ilçesinde bulunmaktadır. Adı 1959 yılında Cevizlk olarak değiştirilmiştir.

Çimcimi, Yusufeli’nin kuzeybatısında yer alır. Kasabaya 53 km uzaklıktadır. Çevresinde Cvari (Bademkaya), Homhali (Narlık) ve Nigvzovani (Demirköy) gibi yerleşmeler bulunmaktadır.

KÖYÜN ADI
Köyün bilinen en eski adı Çimçimi’dir. Osmanlıların Gürcülerden ele geçirdiği Tao bölgesinde yer alan köyün bu adı, Türkçeye Cilcim (جلجم) ve Çilçim (چلچم) biçiminde girmiştir (1:VIII.356; 2:82).

Belli başlı kaynaklarda köyün adının anlamı hakkında bilgi yoktur. Bununla birlikte, sözlük anlamı olarak “çimçimi” (ჭიმჭიმი) şırıltı anlamına gelir. Köydeki bir suyun sesinde dolayı köye bu ad verilmiş olabilir. Öte yandan 11-12. yüzyıllarda yaşamış olan ve İoane Çimçimeli adıyla da bilinen Gürcü filozof İoane Petritsi‘nin Çimçimi köyünden olması, köyün bir mahallesinin “tepe” anlamına gelen Gürcüce “kedi” (ქედი) kelimesinden türemiş olması, buranın tarihsel olarak bir Gürcü yerleşemsi olduğunun göstermektedir.

DEMOGRAFİ
Çimçimi’nin görece erken döneme ait nüfusu, Osmanlı idaresinin vergi ve askere alma amacıyla 1835 yılındaki nüfus tespiti üzerinden verilebilir. Bu tarihte köyde 79 hane ve 215 erkek tespit edilmiştir. Köyün toplam nüfusunu bulmak için bir o kadar da kadın nüfusu eklemek gerekir. Bunun sonucunda Çimçimi’de 430 kişinin yaşadığı ve hane başına ortalama 5,4 kişinin düştüğü ortaya çıkar. 1876 yılı Trabzon vilayeti salnamesinde ayrı köyler olarak geçen Bedazori ve Keda, bu nüfus tespitinde Çimçimi’nin birer mahallesiydi (3:I.324).

Bu tarihten yaklaşık 40 yıl sonra, Çimçimi, 1876 tarihli Trabzon vilayeti salnamesine göre, köyün nüfusu 42 hanede yaşayan 190 kişiden oluşuyordu. Bu tarihte köyün iki mahallesi Bedazori ve Keda, ayrı köyler olarak kaydedilmiştir. İstisnalar hariç, 1876 tarihli Trabzon vilayeti salnamesinde verilen nüfus da sadece erkek nüfusundan ibaretti. Buradan hareketle bu tarihte köyün nüfusunun 380 kişiden oluştuğu söylenebilir (1:VIII.357).

Çimçimi’nin nüfusu 1935 yılına gelindiğinde 497’ye kişiye ulaşmıştı. Bu nüfus tespitinde de Bedazori ve Keda, yeniden birer mahalle olarak Çimçimi köyüne bağlanmıştı (4:378). 1960 yılında ise köyün nüfusu 590 kişiyi bulmuştur (5:75). Günümüzde köyde yaklaşık 170 kişi yaşamaktadır.

TARİHÇE
Çimçimi, orta çağda Gürcü devletlerin yönetimindeki Tao bölgesinin bir köyüydü. Köydeki kale de buranın eski bir yerleşme olduğunu göstermektedir. Öte yandan 11-12. yüzyıllarda yaşamış olan, Bizans İmparatorluğu ile Gürcistan Krallığı’nda özellikle Proklos’tan yaptığı çevirilerle tanınan ve İoane Çimçimeli olarak da bilinen Yeni Platoncu Gürcü filozof İoane Petritsi’nin bu köyden olması da Çimçimi’nin eski bir Gürcü yerleşmesi olduğunu ve bu yüzyılda birleşik Gürcistan Krallığı sınırları içinde kaldığını göstermektedir.

Çimçimi, Gürcü devletlerinden biri olan Samtshe-Saatabago’un (1268-1625) yönetimindeyken, 1549 yılındaki Gürcistan seferinde Osmanlılar tarafından ele geçirildi. Osmanlı idaresinde, önce Livane sancağına, sonra Çıldır Eyaleti’ne bağlandı. 1835 yılındaki nüfus tespitinde Livane-i Ulya sancağının bir köyüydü. Tarihsel olarak ayrı köyler olan Bedazori ve Keda da birer mahalle olarak Çimçimi köyüne bağlıydı (3:I.324).

Çimçimi, 1876 tarihli Trabzon vilayeti salnamesine göre, Trabzon vilayetinin Lazistan sancağına bağlı Livana kazasının bir köyüydü. Bedazori ve Keda mahalleleri de ayrı köylerdi. 93 Harbi’nde (1877-1878) Livana kazası Rusların eline geçince, Çimçimi, Bedazori ve Keda köyleri Kiskim kazasına bağlandı.(1:VIII.357; 3:I.324).

Çimçimi, 1928 tarihli Osmanlıca köy listesinde, Artvin vilayetinin Yusufeli kazasının merkez nahiyesine bağlı bir köy olarak geçer. 1935 nüfus sayımında “Cilcim” olarak kaydedilmiş olan köy, Yusufeli kazasının bir köyü olarak Erzurum vilyetine bağlanmıştı (4:378). Türkçe kaynaklarda Çilçim ve Cilcim olarak geçem Çimçimi adı, “yabancı kökten geldiği” için 1959 yılında 7267 sayılı kanunla Cevizlik olarak değiştirildi (6:629). Bununla birlikte köyün eski adı yeni adıyla birlikte “Cevizlik (Cilcim)” biçiminde resmî kayıtlarda kullanılmıştır (7).

TARİHSEL YAPILAR
Çimçimi köyünde günümüze kalmış tek tarihsel yapı, Çimçimi Kalesi’dir. Kale, Bedazori mahallesinde, ulaşımı zor bir kayalık tepede yer alır. Orta büyüklükte bir kale olan Çimçimi Kalesi, kaba taşlarla harç kullanılarak inşa edilmiştir. Günümüze sağlam ulaşmış duvarların yüksekliği 8 metreyi bulur. Kalenin duvarları, üzerine yer aldığı kayanın kıyı hatlarını izler. Kalede on kadar şarap küpü parçası günümüze ulaşmıştır. Burada iki adet sarnıç olduğu da kalıntılardan anlaşılmaktadır. Büyük ölçüde sağlam kalmış olan Çimçimi Kalesi’nin kapısı, kayaya yaslanır. Kalede ayrıca içindeki yapıların kalıntıları da bulunmaktadır (8:52).

KAYNAKÇA:
1. ^ Trabzon Vilayeti Salnamesi − 1869-1904, (Hazırlayan) Kudret Emiroğlu, Ankara, 1993-2009, 22 cilt.
2. ^ Son Teşkilat-i Mülkiyede Köylerimizin Adları (Osmanlıca), İstanbul, 1928.
3. ^ Taner Artvinli, Yusufeli Külliyâtı, İstanbul, 2013, 2 cilt.
4. ^ 1935 Genel Nüfus Sayımı, İstanbul, 1937.
5. ^ 1960 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1963. 
6. ^ Köylerimiz, (Yayımlayan) İçişleri Bakanlığı, Ankara, 1968.
7. ^ 1980 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1981.
8. ^ 2016 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (Gürcüce), Tiflis, 2017.