Çilauri

ÇİLAURİ – Tarihsel Klarceti bölgesindeki yerleşimlerden biridir. Günümüzde Çiller adıyla Artvin ilinin Murgul ilçesine bağlı ve eski adı Kura olan Küre köyünün bir mahallesidir.

Etimoloji: Çilauri (ჭილაური) veya Çilavuri (ჭილავური), Gürcüce bir yer adı olup “çili / çila” (ჭილი / ჭილა) kelimesinden türemiştir. “Çili” veya “çila” ise, Latince Juncus olarak saz cinsi bitkilerin Gürcüce genel adıdır. Çilauri, sazlı yer veya sazlık gibi bir anlama gelir. Tao-Klarceti bölgesinde “çili” veya “çila”dan (ჭილი / ჭილა) türemiş Çilagara (ჭილაგარა), Çilvana (ჭილვანა), Çilokana (ჭილოყანა) gibi başka yer adları da bulunmaktadır (1:181).  Ayrıca Çilauri Gürcüce bir sülale adıdır ve köyün eskiden bu sülaleden insanların yaşadığı yer olması ihtimali de bulunmaktadır. Bu yer adı Türkçe kaynaklarda Cilaur, Cilavur ve Çilavur gibi farklı biçimlerde geçer. Nitekim 1876 Trabzon vilayeti salnamesinde Cilaur / Cilavur (جلاور) şeklinde yazılmıştır.^[1]. Artvin vilayeti hakkında 1927 tarihli Osmanlıca eserde ise, Çilavur (چیلاوور) olarak girmiştir^[2] Bu yer adını Gürcü tarihçi Zakaria Çiçinade 1890’ların başlarında Çalavi (ჭალავი) şeklinde yazmıştır ir.^[3] Çalavi veya Çilavi (ჭილავი) günümüzde Cilav’a dönüşmüştür.

Tarihçe: Çilauri köyü, orta çağda Gürcistan’ı oluşturan bölgelerden biri olan Klarceti’de yer alır. Nitekim Osmanlılar bu bölgeyi 16. yüzyılın ortalarına doğru Gürcülerden ele geçirmiştir. 

Çilauri, 19. yüzyılın ikinci yarısında Trabzon vilayetinde Lazistan sancağına bağlı Livana kazasının köylerinden biriydi. 1876 tarihli Trabzon salnamesine göre köyde 11 hanede 29 kişi yaşıyordu. Salnamede belirtilmemiş olsa da bu tarihte Osmanlı idaresinin sadece erkek nüfusunu tespit ettiği bilinmektedir. Erkek sayısı kadar kadın eklenince, köyün toplam nüfusunun yaklaşık 58 kişiden oluştuğu ortaya çıkar.^[4]

Çilauri, 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı’nın ardından imzalanan Berlin Antlaşması uyarınca Osmanlı Devleti tarafından Rusya’ya bırakıldı. Rus idaresinin 1886 nüfus tespitinde Cilaur (Джилауль) şeklinde kaydettiği köy, Artvin sancağının Artvin kazasına bağlı Çhaleti nahiyesinin 13 köyünden biriydi. Köydeki 8 hanede, 35’i erkek ve 30’u kadın olmak üzere, 65 kişi yaşıyordu. Bu nüfusun tamamı Gürcülerden oluşuyordu.r.^[5]

Çlauri köyü, Birinci Dünya Savaşı’nın sonlarında Rusların bölgeden çekilmesinin ardından Gürcistan’ın sınırları içinde kaldı. 7 Mayıs 1920 tarihinde imzalanan Moskova Antlaşması’yla Sovyet Rusya, Artvin sancağını Gürcistan’ın bir parçası olarak tanıdı. Ancak Kızıl Ordu’nun Gürcistan’ı işgali sırasında Sovyet Rusya ile Ankara Hükümeti arasında 16 Mart 1921 tarihinde imzalanan Moskova Antlaşması’yla Çilauri köyünü de kapsayan Artvin bölgesi Türkiye’ye bırakıldı.

Çilauri köyü, 1922 yılında Artvin livasında yapılan nüfus tespiti sırasında Borçka kazasının Murgul nahiyesine bağlıydı. Bu tarihte köyün nüfusu 4 hanede yaşayan ve tamamı Gürcü olan 21 kişiden oluşuyordu..^[6] Rus idaresi sırasında köyün nüfusunun Osmanlı ülkesine göç etmiş olduğu bu kayıttan anlaşılmaktadır. Çilauri veya Çilavur Türkçe olmadığı için köyün adı 1925 yılında, Çilauri adını anımsatacak biçimde Çiller olarak değiştirilmiştir.^[7]  Çilauri, 1928 tarihli Osmanlıca köy listesinde “Çiller” adıyla Murgul nahiyesinin bir köyü olarak  geçer.^[8]  Ancak 1935 genel nüfus sayımında adının geçmemesi, Çiller’in bu iki tarih arasından bir mahalle olarak Küre köyüne bağlandığını göstermektedir.^[9]

Tarihsel yapılar: Eski bir yerleşim olmasına karşın Çilauri’de herhangi bir tarihsel yapı tespit edilmemiştir. 
*