Avana

AVANA (Gürcüce: ავანა; okunuşu: “avana”), tarihsel Klarceti bölgesinin yerleşim yerlerinden biridir. Bugün Artvin ilinin Borçka ilçesinde yer alır. Adı 1925’te Avcılar olarak değiştirilmiştir. 

Avana, Borçka kasabasının 8 km güneydoğusunda, bugün baraja dönüşmüş olan Çoruh Nehri kıyısında yer alır. Çevresinde Dampala (Ambarlı), Thlazori (Zorlu) ve Kartla (Tütüncüler) köyleri bulunmaktadır. 

KÖYÜN ADI
Avana, bu yerleşim yerinin bilinen en eski adıdır. Gürcüce bir yer adı olarak bilinen Avana (ავანა), Türkçeye aynı biçimde, Avana (اوانە) olarak girmiştir (1:VIII.352). 93 Harbi’nde (1877-1878) Klarceti bölgesini ele geçiren Ruslar da köyü 1886 yılında Avana (Авано) adıyla kaydetmiştir (2). Bu tarihten yaklaşık altı yıl sonra bölgeyi dolaşan Gürcü araştırmacı Zakaria Çiçinadze’nin de köyden Avana (ავანა) adıyla söz ettiği görülmektedir (3:148; 4:120). 

Avana adının anlamı bilinmemektedir. Bununla birlikte köyde Zelieti (ზელიეთი,), Çilvana (ჭილვანა), Zegani (ზეგანი), Kornali (კორნალი), Kirakozi (კირაკოზი), Karianiklde (კარიანიკლდე) gibi mevki adları Avana’nın bir Gürcü yerleşmesi olduğunu göstermektedir (5:181).

TARİHÇE
Avana, tarihsel Gürcistan’ın güneybatı kesimini oluşturan bölgelerden biri olan Klarceti‘de yer alır. Klarceti, Gürcü Krallığı’nın prensliklerinden biriydi ve bu prensliğin merkezi Artanuci (Ardanuç) kentiydi. Osmanlılar Klarceti bölgesini 16. yüzyılın ilk yarısında Gürcülerden ele geçirdi (6:66-67). Avana Osmanlı döneminde Çıldır Eyaleti’nin sınırları içinde bulunuyordu. 19. yüzyılda Trabzon eyaletinde Lazistan sancağının bir parçasıydı. Vergi tespit etme ve askere alma amacıyla Osmanlı Devleti’nin 1835 yılındaki nüfus tespitine göre köyde 35 hane (yaklaşık 165 kişi) bulunuyordu (7:39).

Avana, 1867’de kurulan Trabzon vilayetinin Lazistan sancağına bağlı Livana kazasının köylerinden biriydi. 1876 tarihli Trabzon vilayeti salnamesine göre köyün nüfusu 28 hane ve 89 kişi olarak kaydedilmiştir. Salnamede belirtilmemiş olmakla birlikte bu tarihte Osmanlı idaresinin sadece erkek nüfusu tespit ettiği bilinmektedir. Bundan dolayı köyün toplam nüfusunu bulmak için erkek sayısı kadar kadın eklemek gerekir. Bunun sonucunda köyde 178 kişinin yaşadığı ortaya çıkar. Tarımla geçinen Avana’da hayvan varlığı olarak 60 öküz, 50 inek, 2 katır, 53 keçi ve 100 koyun tespit edilmiştir (1:VIII.353). 

Avana, 93 Harbi’nin (1877-1878) sonucunda Rusların eline geçti. 1886 yılındaki nüfus tespitine göre Rus idaresinde Artvin sancağının (okrug) Artvin kazasına (uçastok) bağlı bir köydü. Bu kaza içinde yer alan Kartla nahiyesinin  (сельское общество: kırsal topluluk) dokuz köyünden biriydi. Köyün nüfusu, tamamı Gürcü olan 28 kişiden oluşuyordu (2). 93 Harbi’nden (1877-1878) dolayı köyün neredeyse boşaldığı görülmektedir. Nitekim Hendek ilçesinin İkbaliye ve Pınarlı köylerinde yaşayan Gürcüler Avana’dan göç etmiştir (7:259). Rusların tespitinden yaklaşık altı yıl sonra bölgeyi dolaşan Zakaria Çiçinadze, 1893’te köyde 18 hanenin yaşadığını, 5 hanenin göç ettiğini yazmıştır (3:148; 4:135). 1907 yılına gelindiğinde Avana’da 67 kişinin yaşadığı görülmektedir (8:30). Rusların tespitinden yaklaşık altı yıl sonra bölgeyi dolaşan Zakaria Çiçinadze köyde 18 hanenin yaşadığını, 5 hanenin göç ettiğini yazmıştır (3:148; 4:135). 1907 yılına gelindiğinde Avana’da 67 kişinin yaşadığı görülmektedir (8:30).

Avana, Birinci Dünya Savaşı’ın sonlarında Rus ordusunun bölgeden çekilmesinden sonra, bir süre bağımsız Gürcistan’ın sınırları içinde kaldı. Kızıl Ordu’nun Gürcistan’ı işgali sırasında Ankara Hükümeti’nin verdiği ültimatom üzerine Gürcü askerleri bölgeden çekildi ve Artvin bölgesi fiilen Türkiye’ye katıldı. 16 Mart 1921’de, Ankara Hükümeti ile Sovyet Rusya arasında imzalanan Moskova Antlaşması’yla Avana köyünü de kapsayan Artvin ile Ardahan bölgeleri Türkiye’ye bırakıldı (9:II.489).

Artvin livasında 1922 yılında yapılan nüfus tespiti sırasında Avana, Borçka kazasına bağlı Murgul nahiyesinin bir köyüydü. Köyün nüfusu 9 hanede yaşayan 44 kişiden oluşuyordu. Nüfusun tamamı Gürcü olarak kaydedilmişti (10). Avana Türkçe olmadığı için 1925 yılında köyün adı Avcılar olarak değiştirilmiştir (11:144). Bununla birlikte “Avana” adı halk arasında bugün de kullanılmaktadır.

yaşamaktadır.

KAYNAKÇA:
1. ^  Trabzon Vilayeti Salnamesi − 1869-1904, (Hazırlayan) Kudret Emiroğlu, Ankara, 1993-2009, 22 cilt.
2. ^ “Artvin kazası (1886 Yılı)” (Rusça).
3. ^ Zakaria Çiçinadze, Müslüman Gürcüler ve Gürcistan’daki Köyleri (Gürcüce), Tiflis, 1913.
4. ^ Zakaria Çiçinadze, Müslüman Gürcülerin Osmanlı Ülkesine Büyük Göçü (Gürcüce), Tiflis, 1912.
5. ^ 2015 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (Gürcüce), Tiflis, 2016.
6. ^ Roland Topçişvili, Gürcülerin Etnik Tarihi ve Gürcistan’ın Tarihsel-Etnografik Bölgeleri (Gürcüce), 2002.
7. ^ Klarceti (Gürcüce), Mamia Pağava, Meri Tsintsadze, Maia Baramidze, Malhaz Çoharadze, Tina Şioşvili, Şota Mamuladze, Ramaz Halvaşi, Nugzar Mgeladze, Zaza Şaşikadze, Cemal Karalidze, Batum, 2016.
8. ^ Roland Topçişvili- İnga Ğutidze, XIX. Yüzyıl ve XX. Yüzyıl Başlarındaki Rus Belgelerinde Şavşeti ve Klarceti Yer Adları (Gürcüce), Tiflis, 2019.
9. ^ Mustafa Kemal Atatürk, Nutuk, İstanbul, 1969, 3 Cilt, 2. cilt s. 489.
10. ^ Nurşen Gök, “artvin Livası’nın Anavatan’a Katılışı Sırasındaki Durumuna İlişkin Belgeler”, Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, Sayı: 41, Mayıs 2008, s. 89-104.
11. ^ Muvahhid Zeki, Artvin Vilayeti Hakkında Malumat-ı Umumiye, 2010 (Birinci basımı 1927).