Ohordia

OHORDİA (Lazca ve Gürcüce: ოხორდია; okunuşu: “oh’ordia”), Klarceti ve Lazeti sınır kuşağında yer alan yerleşim yerlerinden biridir. Bugün Artvin ilinin Borçka ilçesinde yer alır ve adı Şerefiye olarak değiştirilmiştir.

Ohordia, Borçka kasabasının kuzeyinde, Gürcistan sınırına yakın bir yer alır. Borçka kasabasına 34 km, Artvin kentine 55 km, Kemalpaşa kasabasına 10 km uzaklıktadır.

TARİHÇE
Bugün Şerefiye adını taşıyan köyün bilinen en eski adı Ohordia’dır. Lazca ve Gürcüce Ohordia (ოხორდია) biçiminde yazılan bu yer adı Türkçeye Oğordiye (اوغوردیە) ve Ohordiya olarak girmiştir (1:VIII.380; 2:206). 93 Harbi’nin (1877-1878) ardından Artvin bölgesine hakim olan Ruslar ise, 1886 yılında köyü Ohordia (Охордиа) adıyla kaydetmiştir (3). Bu sayımdan yaklaşık yedi yıl sonra bölgeyi dolaşan Gürcü tarihçi Zakaria Çiçinadze de köyün adını aynı biçimde, Ohordia (ოხორდია) olarak yazmıştır (4:253). Ohordia, Laz-Megrel dilinde “ev” anlamına gelen “ohori” (ოხორი) kelimesinden türemiş bir yer adıdır (5:123).

Bir Laz köyü olan Ohordia’nın ne zamandan beri yerleşim yeri olduğu bilinmemektedir. Köyün geçmişi üzerine fikir verecek tarihi kalıntılar ya da yapılar da tespit edilmemiştir. Bununla birlikte Ohordia’da Zeniti (ზენითი), Lagata (ლაგათა), Kvarici (ქვარიჯი), Cupuka (ჯეფუკა), Etseri (ეცერი), Çancahona (ჩანჯახონა) gibi Türkçe dışı yer adları bugün de kullanılmaktadır (6:188). Ohordia, antik çağda Kolheti olarak bilinen krallığın sınırları içinde kalan bölgede yer alır. Erken ve geç ortaçağda Gürcü krallıkları ve prenslikleri yönetiminde kalan Ohordia, 16. yüzyılın ilk yarısında Osmanlıların eline geçti. Osmanlı döneminde Çıldır Eyaleti’nin sınırları içinde yer aldı.

Ohordia, 19. yüzyılın ikinci yarısında, Trabzon Vilayeti’ne bağlı Lazistan sancağının Gönye (Gonio) nahiyesine bağlı bir köydü. 1876 tarihli Trabzon vilayeti salnamesine göre Ohordia’nın nüfusu, “Bakozeni” köyüyle birlikte 100 hanede yaşayan 300 kişiden oluşuyordu. Salnamede belirtilmemekle birlikte, bu tarihle Osmanlı idaresi sadece erkek nüfus tespit ediyordu. Erkek sayısı kadar kadın eklenince, bu iki yerleşmenin nüfusunun yaklaşık 600 kişiden oluştuğu ortaya çıkar. Tarımla geçinen bu yerleşmelerde bu tarihte hayvan varlığı olarak 50 koyun, 15 keçi, 7 at, 50 inek ve 2 öküz tespit edilmiştir (1:VIII.381).

Ohordia, üç yüz yılı aşkın bir süre Osmanlı egemenliğine kaldıktan sonra, 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı’nın ardından Rusların eline geçti. Rus idaresinin 1886 tarihli nüfus sayımına göre Ohordia, Batum sancağında (okrug) Gonio kazasına (uçastok) bağlıydı. Gonio kazasında Kataphia nahiyesinin (сельское общество: kırsal topluluk) 13 köyünden biriydi. Tek başına bir köy olarak kaydedilmiş olan Ohordia’da 14 hanede 56 kişi yaşıyor ve bu nüfusun tamamı Lazlardan oluşuyordu. Bu tespit sırasında “Bakozeni” adıyla kaydedilmiş bir köy bulunmamaktadır. 1876 yılına göre nüfusun bu kadar azalması, köylülerin Rus idaresinden Osmanlı ülkesine göç etmiş olmasından kaynaklanmıştır. 19. yüzyılda Lazların yaşadığı Beğlevani, Sucuna ve Ohordia ile Beğlevani vadisindeki köyler göçlerin sonucunda büyük ölçüde boşalmıştır. Nitekim 1890’ların başlarında Gürcü tarihçi Zakaria Çiçinadze, Ohordia’yı Lazistan’nın köyleri arasında saymış, köyde 10 hanenin yaşadığını ve köyün bir kısmının Osmanlı ülkesine göç ettiğini yazmıştır. Boşalmış olan bu köylere daha sonra Rize bölgesinden yeni bir nüfus yerleştirilmiştir. Nitekim Kocaeli ilinin İzmit ilçesine bağlı Çubuklubala köyüne yerleşen nüfusun bir kısmı Ohordia, Beğlevani ve Maradidi köylerinden göç etmiştir (3; 4:253; 7:190, 267).

Ohordia, Birinci Dünya Savaşı’nın sonlarında Rusya’nın bölgeden çekilmesinden bir süre sonra, Gürcistan Demokratik Cumhuriyeti’nin sınırları içinde kaldı. Kızıl Ordu’nun Gürcistan’ı işgali sırasında Ankara Hükümeti’nin Tiflis hükümetine verdiği ültimatom üzerine Gürcü idaresinin çekilmesinin ardından köy fiilen Türkiye’ye katıldı. Gürcistan Demokratik Cumhuriyeti’nin topraklarının işgal edilmesinin ardından Sovyet Rusya ile Ankara Hükümeti’nin 16 Mart 1921’de imzaladığı Moskova Antlaşması’yla Ohordia köyünü de kapsayan Artvin ile Ardahan bölgeleri Türkiye’ye bırakıldı (8:II:489).

Artvin livasında 1922 yılında yapılan nüfus tespitinde Ohordia, ayrı bir köy olarak yer almamıştır (9). 1957 yılında Güreşen köyünden ayrılıp Şerefiye adıyla köy haline getirilmesi, Ohordia’nın bu tarihten önce Beğlevani (Güreşen) köyünün bir mahallesi olduğunu göstermektedir (2:206). Bu arada adının da değiştirildiği anlaşılmaktadır. Nitekim 1960 genel nüfus sayımında Şerefiye ve Güreşen ayrı köyler olarak geçer. Bu tarihte Borçka kazasının Maradidi (Maradit) bucağına bağlı olan Ohordia köyünün nüfusu 571 kişiden oluşuyordu (10:74). 2018 yılında, 189’u erkek ve 179’u kadın olmak üzere Ohordia köyünde 368 kişi yaşıyordu (11). Köyün nüfus Hemşinliler, Lazlar ve Rizelilerden oluşuyordu (5:231).

Ohordia’da günümüze ulaşmış olan tarihi eserlerden biri tek kemerli taş köprüdür. Köyün Orta mahallesinde yer alan Ohordia Köprüsü, küçük bir derenin üzerinde, kaba yonu taşlarla kireç harcı kullanılarak inşa edilmiştir. Köprünün uzunluğu 9 metre, genişliği 2,4 metre ve yüksekliği 4 metredir (6:154).

KAYNAKÇA:
1. ^Trabzon Vilayeti Salnamesi − 1869-1904, (Hazırlayan) Kudret Emiroğlu, Ankara, 1993-2009, 22 cilt.
2. ^ Taner Artvinli, Artvin Yer Adları Sözlüğü, İstanbul, 2013.
3. ^ “Gonio kazası (1886 Yılı)” (Rusça)”.
4. ^ Zakaria Çiçinadze, Müslüman Gürcüler ve Gürcistan’daki Köyleri (Gürcüce), Tiflis, 1913.
5. ^Eter Beridze, Nigali (Gürcüce), Tiflis, 2009.
6. ^ 2015 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (Gürcüce), Tiflis, 2016.
7. ^ Klarceti (Gürcüce), Mamia Pağava, Meri Tsintsadze, Maia Baramidze, Malhaz Çoharadze, Tina Şioşvili, Şota Mamuladze, Ramaz Halvaşi, Nugzar Mgeladze, Zaza Şaşikadze, Cemal Karalidze, Batum, 2016.
8. ^ Mustafa Kemal Atatürk, Nutuk, İstanbul, 1969, 3 cilt.
9. ^ Nurşen Gök, “Artvin Livası’nın Anavatan’a Katılışı Sırasındaki Durumuna İlişkin Belgeler”, Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, Sayı: 41, Mayıs 2008, s. 89-104.
10. ^ 1960 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1963.
11. ^ “2018 Yılı Borçka İlçe Nüfusu”, T.C. Borçka Kaymakamlığı.